Israrel - Miền Đất Linh Thánh (II)

Israrel - Miền Đất Linh Thánh (II)

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAAEqp2AVatJF4BH1VOGhVOV98W82nTpNrcWtf9QnwBiPUnB-iXfmkUQH3O9X7O241yn0BAWxVu6vhz_kiZv3pNquq8Z19bt0ExZhykItDGuvZNy3z7Bzr74Lakbo4tp5XhI5QlvTi2pw/s72-c/Jerusalem-dome-IMT.jpg

ISRAEL – MIỀN ĐẤT LINH THÁNH (II)

B.MIỀN NAM JERUSALEM

Jerusalem, thành phố với rất nhiều tên gọi, là nơi duy nhất trên thế giới được coi là thành phố linh thiêng của Do Thái Giáo, Kitô Giáo, và Hồi Giáo.

Thành phố Giêrusalem rộng chừng 90 km2, trong đó Thành Cổ thời Hérode nằm phía Đông Bắc, nơi có mặt những nơi thánh quan trọng nhất, chỉ rộng hơn 2km2, gần như hình vuông mỗi bề chừng 500 mét với tường lũy bao quanh với 4 cửa chính dẫn vào 4 khu vực:

Phía Đông : cửa Vàng ( golden gate : ngày lễ Lá, ĐG vào thành bằng cửa này) hiện nay đã xây bít lại vì phía trong là Đền Đá (Dome of the Rock của Hồi giáo), gần đó về phía Đông Bắc là cửa Lion, dẫn vào khu Hồi giáo, cũng gọi là Stephen’s gate vì nơi này có 1 nhà nguyện nơi xưa Th. Stêphanô bị ném đá (truyền thống khác cho là bị ném đá tại ngoài cửa Bắc Damascus, nơi có Ecole Bibique : Trường Thánh Kinh Giêrusalem do Cha Lagrange sáng lập)

Phía Tây : cửa Jaffa - nơi có thành Davit

Thành và dinh thự Vua Đavit

Mô hình Thành Vua David tại bảo tàng Israel

Phía Tây : cửa Jaffa : nơi có thành David ( tower of David : lâu đài David ) buôn bán sầm uất .

Cửa Zion nằm ở Phía Nam dẫn vào khu Armênia phía Tây Nam

Cửa Zion

 Phía Nam : cửa Zion dẫn vào khu Armênia phía Tây Nam. Cửa Dung (tiếng Anh có nghĩa là phân, rác. Ngày xưa người ta vứt rác ra phía này) : dẫn vào khu Do thái và bức tường than khóc phía Tây Nam.

Cửa Damascus nằm ở Phía Bắc, đây là khu vực  buôn bán tấp nập, nhiều bến xe.

Cửa Damascus nhìn từ trên cổng thành

Cửa Damascus nhìn từ bên ngoài

Phía Bắc : cửa Damascus buôn bán tấp nập, nhiều bến xe : phía ngoài cửa này có Ecole Biblique của các cha Đaminh, rồi Garden Tomb : Tin lành cho là Đồi sọ, và khu vườn của Giuse Arimathie : vườn xinh đẹp có ngôi mộ cổ, ngọn đồi nhỏ nay vẫn còn. Chếch về phía Tây Bắc là cửa New gate dẫn vào khu Kitô giáo với toà Thượng phụ Latin (Latin Patriarchat) và Tỉnh dòng Phanxicô rất to lớn.

Vì có 4 khu vực trong thành Cổ như vậy, nên biểu tượng của Giêrusalem có hình vuông, giữa vẽ cây thập tự lớn và 4 cậy thập tự nhỏ ở 4 góc.

Cửa Vàng nằm ở Phía Đông (Golden Gate : ngày lễ Lá, Đức Giêsu vào thành bằng cửa này) hiện nay đã xây bít lại vì phía trong là Đền Đá (Dome of the Rock của Hồi giáo)

Tại Jerusalem, Chúa Giêsu đã giảng dạy trong Đền Thờ, thăm viếng các làng lân cận, cầu nguyện trong Vườn Gếtsimani và trên núi Cây Dầu.

Theo người Do Thái, thì Jerusalem tượng trưng cho quá khứ và hiện đại cho những hy vọng trong tương lai. Được biết như thành phố của David với ngọn núi Môria nhắc lại câu chuyện Abraham sẵn sàng sát tế Isaac để hiến dâng cho Thiên Chúa.

Đền thờ Salomon trên Môria, nhưng đã bị phá hủy bởi người Babylonians vào thế kỷ thứ sáu TCN. Tuy thế, sau khi bị lưu đày, người Do Thái đã trở về tái thiết lại và gọi là Đền Thờ lần thứ 2. Đền thờ này lại bị người La Mã san bằng vào khoảng năm 70 SCN.

Đế quốc Ottoman với các tính hữu Hồi Giáo đã chinh phục Jerusalem và coi đó là một trong những thành phố thần linh của họ. Truyền thống đạo Hồi cho rằng Jerusalem là nơi nhà tiên tri Muhammad đã lên thiên đàng.

Jerusalem đã có một quá khứ tráng lệ và một hiện tại giàu có trong hy vọng của một tương lai hòa bình sẽ lan truyền khắp cả trái đất. Nhiều bài hát và những bài thơ đã được viết về nơi đây với lòng tôn kính. Nhiều người đã khen ngợi nơi đây. Ngày nay nhiều tín đồ trung thành trê khắp thế giới cầu nguyện cho hòa bình cho thành phố này.

Thời Chúa Giêsu thành Giêrusalem ở trên hai ngọn đồi, giữa là thung lũng Tyropeon, xuyên qua hai đồi đó theo hướng bắc nam. Đồi phía tây là khu cư xá và đồi phía đông là khu Đền thờ. Mạn đông Đền thờ là thung lũng Cedron. Bên kia thung lũng Cedron là núi Cây dầu. Thung lũng Cedron gặp thung lũng Gehenna ở mạn nam Đền thờ. Thung lũng Gehenna là ranh giới thành Giêrusalem về phía tây.

Cuộc Tử nạn tại Giêrusalem của Đấng Cứu Thế được bốn Phúc Âm kể lại một cách tỉ mỉ nên có thể theo dõi một cách dễ dàng những việc đã xảy ra trong mấy ngày đầy những kỷ niệm thánh đó.

Đoạn đường cuối cùng của cuộc hành trình Cứu độ diễn ra từ thung lũng sông Giordan tới Giêrusalem. Ở đây Phúc Âm Thánh Luca đã cho biết khá đầy đủ về chi tiết. Từ Giêricô, trong thung lũng sông Giordan, Chúa Giêsu lên miền lân cận Giêrusalem.

Thành Giêrusalem có đồi vây xung quanh : bên đông là núi Cây dầu, trên núi có đường đi từ Giêrusalem tới Giêricô. Trên sườn núi phía đông có làng Bêthania, quê hương Matta, Maria và Lazarô. Trên đỉnh núi Cây dầu có làng Bethphagê, ở khoảng này Chúa đã bắt đầu cuộc khải hoàn vào thành Giêrusalem. Gần đó là nơi mà Chúa đã dạy kinh Lạy Cha và giảng về thế mạt.

Trước những ngày Tử nạn, theo Phúc Âm Thánh Gioan, ta biết Chúa Giêsu đã nhiều lần tới Giêrusalem.

Phúc Âm Thánh Gioan còn cho biết những nơi Chúa đã qua : hồ Bêzatha có năm dãy hành lang ở gần cửa Chiên (Ga 5,2) về mạn bắc Đền thờ; hồ Siloê ở mạn nam đồi Ophel (Ga 9,7) gần đó có tháp Siloê mà Phúc Âm Thánh Luca đã nhắc tới (Lc 13,4). Đền thờ là nơi Chúa hằng tới viếng mỗi khi tới Giêrusalem và cũng là nơi đã chứng kiến những cuộc tranh luận gay go giữa Chúa Giêsu và các kẻ muốn loại trừ Ngài. Đáng chú ý là hành lang Salomon về mạn đông. Góc đông nam sân Đền thờ là “Pinnaculum templi” (nơi cao của Đền thờ), là nơi, theo cổ truyền, quỷ đã cám dỗ Chúa Giêsu gieo mình xuống.

Tháp canh trên tường thành phía Tây

Giêrusalem được xem là thành phố thiêng liêng của ba tôn giáo lớn trên thế giới: Do thái giáo, Kitô giáo và Hồi giáo. Tư liệu lịch sử cổ Ai Cập đã nói đến Giêrusalem, có từ 3.000 năm trước CN.

Với người Do Thái giáo, Giêrusalem là nơi Đavít lập thành đô.

Với người Kitô giáo, Giêrusalem là nơi xảy ra nhiều sự kiện cuối đời của Chúa Giêsu, nhất là biến cố tử nạn của Ngài.

Với người Hồi giáo, Giêrusalem là nơi giáo chủ Mahômét đã đến hành hương, là thánh địa quan trọng của họ sau Mecca và Medina trung tâm của đạo Hồi ở Ả rập Saudi.

Giêrusalem, tiếng Do Thái gọi là Yerushalayim, người Ả rập gọi là Al Quds, có nghĩa là thành phố văn hoá đa dạng. Như một trung tâm tôn giáo quan trọng vào thời cổ, thuộc miền Cận Đông, Giêrusalem như ngã tư nơi xảy ra nhiều cuộc tranh chấp. Khảo cổ xác minh điều đó ở những di tích của thành cổ còn sót lại.

Sau chiến tranh giữa khối Ả rập và Israel vào năm 1948, Liên Hiệp quốc chính thức can thiệp. Sau nhiều tháng dàn xếp của thế giới bên ngoài, năm 1949 Israel và các quốc gia Ả rập (Ai Cập, Syri, Liban, Jordan) đã đồng ý việc phân chia ranh giới của Liên Hiệp quốc về một Israel theo như bản đồ, trong đó Giêrusalem chia làm hai: Khu Cổ thành thuộc về Cisjordani (xứ nằm bên kia bờ sông Jordan), khu mới thuộc về Israel. Nhìn vào bản đồ, cả hai bên không mấy hài lòng. Không chỉ là đất đai bình thường, ở những phần đất ấy còn liên hệ đến những gì linh thiêng nhất vì tôn giáo và lịch sử của Israel cũng như các nước vùng Cận Đông là một.

Lion Gate hay còn gọi là cửa Hêrôđê

Năm 1956 chiến tranh lại xảy ra, nhưng không giải quyết được gì. Năm 1967, một cuộc chiến khác, người ta gọi là: Chiến tranh Sáu Ngày. Ở trận Jordani, Israel bất thần đổ bộ vào khu vực cổ thành, họ đã chiếm trọn. Họ tuyên bố sẽ tìm mọi cách để giữ Thánh địa Giêrusalem. Còn về phía Jordani thì vua Hussein đã tuyên bố với quốc dân: “...quân đội chúng ta đã đổ máu để bảo vệ từng thước đất của non sông và máu của họ còn chưa khô... Bây giờ sự tình như vậy rồi, lòng tôi nát tan khi nghĩ đến những chiến sĩ đã ngã gục trên chiến trường, nghĩ đến phần đất thiêng liêng của tổ tiên...”. Chiến tranh tranh dành phần đất thánh của hai bên vẫn tiếp tục xảy ra cho đến ngày nay. Thánh địa Giêrusalem vẫn là nơi xảy ra những cuộc tranh chấp, được khoanh vùng, thế giới đang tìm cách giải quyết, Giêrusalem không chỉ là quyền lợi của nhà nước Jordani mà của Cisjordani (hay Transjordani) một nước Palestine bị xoá xổ kể từ khi Israel đánh chiếm Giêrusalem vào năm 1967.

Giêrusalem chia thành hai khu: khu vực cổ gồm các Thánh Địa, masculin khu vực mới gồm nhà ga, các trung tâm thương mại...

Người Do Thái xem Giêrusalem như thủ đô, Liên Hiệp quốc không công nhận điều đó, ngày nay các trung tâm ngoại giao, hành chính đều nằm ở Tel Aviv. Giêrusalem ở trong một vị thế như lạc lõng với những vùng đất bên ngoài vì: ra khỏi Giêrusalem ít Km là những vùng đất núi đồi khô cằn. Phía đông là Biển Chết, nước rất mặn không sinh vật nào sống được. Trên bờ Biển Chết, còn lại di tích của Sodoma và những phát hiện Qumran gọi là “Những cuộn giấy da vùng Biển Chết”, ở Biển chết mặt đất lõm xuống, nơi thấp nhất thế giới, 394m so với nước biển.

Thánh địa từ nhiều thế kỷ chia thành từng khu. Hiện nay, khu người Kitô giáo 2,5% gồm cổng Goá phụ, Thánh đường Mộ Thánh, con đường Chúa vác thập giá. Khu người Hồi giáo 25% gồm cổng vua Herod, cổng thánh Etienne,masculin cổng Dorée gần vườn Giếtsêmani và núi Cây dầu bao gồm cả Đền thờ chính và giáo đường AlAqsa và giáo đường Omar xây năm 691 sau CN, bức tường Than Khóc. Khu vực Chính Thống Armêni gồm thành và pháo đài vua Đavít, dinh thự vua Herod. Khu vực người Do Thái 70% gần như bị phá huỷ năm 1948 và được xây lại từ năm 1967.

Một góc tường thành Giêrusalem

Giêrusalem nằm trên một ngọn đồi ở độ cao 800m. Khu vực mới do viện Knesset quản lý gồm nhiều tu viện, một trường đại học và đài tưởng niệm Yad Vashem.

Có thể hiểu nguyên nhân việc phân chia, tranh dành các di tích Thánh ở Giêrusalem của người Hồi, Do Thái và Kitô giáo. Cả ba tôn giáo độc thần, với Kinh Thánh, Abraham là Tổ Phụ. Tuy rằng Mahômét là người sáng lập đạo Hồi, người Ả rập tin Ismael là thuỷ tổ của họ, Ismael lại là con của Abraham và nàng hầu Agar. Mahômét nhìn nhận các sách của Môisen, Thánh vịnh và các sách Tin mừng như là sách Thánh. Chúa Giêsu như là vị ngôn sứ, Mẹ Maria cũng được tôn kính đặc biệt.

(Mahômét sinh tại LaMecque vào năm 570. Năm 610 ông bắt đầu giảng tại quê nhà về ngày phán xét của Chúa, một Thiên Chúa gọi là Đấng Allad mà ông tự xem mình là vị Đại tiên tri cuối cùng và ông mời gọi họ sám hối. Đồng hương của ông không nghe. Ông bèn qua thành La Mecque năm 622. Ở đây ông thành công. Rồi ông dùng võ lực khuất phục đồng hương. Ông mất năm 632. cuốn kinh Coran được xem như kinh thánh của đạo Hồi. Đạo Hồi lan tràn mạnh với khẩu hiệu – Tin hay Chết).

Lịch Sử thành Giêrusalem

Lịch sử của Thành Thánh là những cuộc chiến tranh, thôn tính, tàn phá và xây dựng lại. Đế quốc Babilon, Batư, Hylạp, La Mã, Byzantine, Thỗ Nhĩ Kỳ, Ottoman, Đế Quốc Anh đều đã đặt chân lên Giêrusalem. Có lẽ ít nơi nào trên thế ghi lại chứng kiến sự biến thiên cũng như sự cộng hưởng của nhiều nền văn hóa, tôn giáo như miền đất này. Trong mọi thời kỳ, đền thờ vốn là biểu tượng của Israel vinh quang và nhục nhã, trung thành và phản bội. Ba ngàn năm trước CN, Giêrusalem chỉ là vùng đất nhỏ bé. Người Canaan đã đến đó sinh sống, đồng hoá sắc dân bản địa. Họ ở trên vùng đất cao, dùng nguồn nước cạnh Gikhon, nằm giữa hai thung lũng Cedron và Tyropocon. Khoảng năm 2000, dân Amôri chiếm được miền này. Khoảng 1800, họ thành lập thành luỹ ở Giêrusalem, tường thành bao gồm cả đất của dixième dân và chiếm Ôphel ở phía bắc, họ còn đào một đường hầm xuyên qua đá để lấy nước ở suối Gikhon. Vào thế kỷ 14, các bức thư của El Amarna cho biết Giêrusalem lọt vào tay một quân vương tên là AbbiHepa. Sự thống trị của người Canaan kéo dài tới thời Đavít.

Mô hình Thành và dinh thự Vua Đavit

Nằm trên độ cao 800m, bao gồm thành phố mới và thành phố cổ. Thành phố cổ do vua Đavít thành lập và con ông, vua Salomon đã cho kiến thiết một Đền thờ vĩ đại nhất thời bấy giờ, nhưng Đền thờ đã hai lần bị phá huỷ và bị người La mã bình địa năm 70 sau CN.

Giêrusalem trải qua một quãng thời gian dài thành nơi linh thiêng của người Kitô giáo, nhưng năm 637 người Ả rập chiếm đóng và Giêrusalem lại thành thánh địa của đạo Hồi, họ tin rằng: chính trên mỏm núi Moriah, Mahomet đã bay về trời, thế là họ cho xây đền thờ Đá (Dome of the Rock). Năm 1099, Thập Tự quân chiếm đóng, Giêrusalem thành một nước thuộc quyền người Kitô giáo và sau cuộc đánh chiếm người Hồi Ottoman 1250 lại đặt dưới sự thống trị người Hồi Ả rập.

Vua Đavit

 Sau chiến tranh thế giới lần I, năm 1922 Giêrusalem đặt dưới quyền kiểm soát của người Anh. Năm 1948, người Do Thái về lập quốc, chiến tranh xung đột giữa Israel và Ả rập xảy ra, Liên Hiệp quốc đã phân chia khu Cổ thành Thánh địa Giêrusalem thuộc về xứ Jordanie. Năm 1967, chiến tranh “Sáu ngày” Israel chớp nhoáng chiếm lĩnh khu Cổ thành. Năm 1980, viện Knesset (viện dân biểu) chính thức tuyên bố “thủ đô vĩnh viễn” bất chấp sự phản đối của khối Ả rập. Trong khu vực cổ thành có các bức tường từ thời Thổ Nhĩ Kỳ, những bức tường từ thời Salomon và Herod còn dấu tích và còn nhiều di tích thánh, những vết tích Đền Thánh còn sót lại. Mỗi tôn giáo đều có khu phố riêng: khu vực Kitô giáo nằm về phía Tây Bắc quanh mộ Chúa Giêsu; khu Hồi giáo năm hướng Đông Nam trên thung lũng Cedron.

Salomon xây Đền Thờ:

Thế kỷ thứ 10 trước CN, Đavít lấy Giêrusalem làm trung tâm của nước Do Thái. Ông muốn xây một thành Thánh. Kế nghiệp cha, Salomon đã cho xây dựng một Đền Thánh nguy nga, lộng lẫy. Vua Salomon có vàng bạc, đàn gia súc, có mùa màng và lòng kiêu căng nhưng không có vật dụng hảo hạng, thợ lành nghề và ý niệm nghệ thuật xây dựng. Vì vậy ông phải nhờ đến các người Tyrians, họ có đủ tài nguyên cần thiết và quan niệm kiến trúc cơ bản cộng với nghệ thuật của Ai cập và Assyria.

 

Thành Giêrusalem thời Vua Salômon

Trong vòng bảy năm, từ 1013 tới 1006, nhà của Giavê được hoàn thành. Giống như các đền đài Ai Cập, phần căn bản của nó là Pylon hay tiền đường mặc áo, cung thánh ngoại vi hay nơi thiêng liêng, phần bên trong linh thiêng hơn, nơi cực thánh không ai được đặt chân vào ngoại trừ các thượng tế, một năm một lần. Một số các phòng phụ cận dùng vào việc phục dịch đền thờ. Toàn bộ kiến trúc được dẫy cột bao quanh gọi là hành lang có mái. Phần này được hoàn tất muộn về sau.

Bên dưới Haram của Salomon là các hồ chứa nước dùng cho các nhu cầu của nhân viên phục vụ đền thánh và việc tế lễ. Còn việc tắm rửa thì đã có một bể bằng đồng lớn gọi là "biển đồng" (the sea of Bronze). Nó bắt chước các chậu tắm của Susa và cuối cùng là cung điện vua thượng vị với hoàng hậu của ông ở. Ông cư ngụ bên cạnh Đức Chúa của mình.

Tranh vẽ Thành Giêrusalem thời Vua Salômon

Như thế, Salomon hoàn thành công trình thật tráng lệ. Các kích thước cùng với hình thể, hoa văn, phù điêu, chữ nghĩa là phổ thông nơi não trạng Ai cập. Chiều kích của từng phần và các chi tiết được trù liệu như các yếu tố của một bài toán mà lời giải là toàn thể kiến trúc. Nền cao bên hông tam giác đều, phía trước là tam giác vuông - mà theo Platô tam giác đẹp nhất, hoàn thiện nhất là tam giác vuông góc các cạnh được đo như sau 3,4 và 5.

Việc trang trí gồm có các tấm phù điêu dát vàng theo như thói quen người Babylon. Sàn nhà làm bằng gỗ bá hương và thông già, gồm luôn cả vỉa hè. Các bình thiêng thánh gần như bằng vàng ròng toàn khối. Các bàn lễ vật, các chân đèn, các cánh thiên thần Cherubim khắc bằng gỗ dát vàng. Các dụng cụ tuỳ tùng khác được trang trí hào phóng.

Vua Salômon

Dân Israel đã đồng hóa tình yêu đền thánh với lòng sùng mộ Đức Chúa: "Lạy Đức Chúa các đạo binh, cung điện Ngài xiết bao khả ái, mảnh hồn này khát khao mòn mỏi, mong tới được khuôn viên đền vàng. Cả tấm thân con cùng là tấc dạ những hướng lên Chúa Trời hằng sống mà hớn hở reo mừng" (Tv 83, 2-3).

Đất nước chia đôi, lưu đày

Vương triều của Salomon đến cuối đời thì bị phân chia. Trong số 12 chi tộc Israel chỉ có hai chi tộc – Giuđa và Benjamin – trung thành với nhà vua, còn các chi tộc khác lập một vương quốc mới, vương quốc Israel. Do vậy nước chia làm hai: Giuđa và Israel. Chiến tranh giữa hai nước xảy ra. Miền Bắc bị đế quốc Assyri xâm chiếm vào năm 721. Miền nam Giuđa Bị đế quốc Babilon tàn phá năm 587, Đền Thánh bị thiêu đốt, dân Do Thái phải tha phương cầu thực sống kiếp lưu đày.

Hồi hương, xây lại đền thờ lần thứ hai

Đế quốc Assyri và Babylon bị đế quốc Ba Tư đánh bại. Năm 538, vua Ba Tư là Cyrus hạ chỉ cho phép người Do Thái lưu đầy được hồi hương trở về quê cha đất tổ. Vua Zorobabel xây dựng tạm đền thờ trên đống đổ nát. Nó được đặt trên nền cũ nhưng nhỏ hơn chút ít. Năm 537, Đền thờ bắt đầu được tái thiết nhưng 17 năm ròng rã vẫn chưa xong. Sau cùng, nhờ Khacgai và Giacaria, Đền thờ được hoàn thành, được xây cất theo Đền thờ của Salomon và cùng một kích thước. Năm 445, Nêhêmia xin vua Ba Tư xây dựng lại tường luỹ bảo vệ chung quanh. Ông thực hiện trong một thời gian kỷ lục, hai tháng thì xây xong.

Đế quốc Hylạp, anh em nhà Maccabê

Rồi thành Giêrusalem bị đế quốc Hy lạp chiếm. Năm 166-165, một cuộc nổi dậy trong dân Do Thái, ngoài Mattathia còn có anh em nhà ái quốc Maccabê, họ nổi dậy và đã thành công. Tháng 12 năm 165 Giuđa chiếm được Đền thờ, tổ chức lễ Hanmica cũng gọi là lễ Ánh sáng, để nhắc lại ngày tẩy uế và dâng hiến lại Đền thờ cách trọng thể. Cuộc nổi dậy đó không là một sự thành công hoàn toàn nhất là về phương diện tôn giáo.

Hêrôđê xây đền thờ lần thứ ba.

Ngôi đền thứ hai tồn tại cho đến khi Pompey của Roma thôn tính Giêrusalem và Hêrôđê cả tự phong mình lên ngôi vua ở thành phố. Ông vua tiếm vị và sát nhân này cho xây lại đền thờ Zorobabel, để hoà giải với dân tộc Do Thái, nhất là giai cấp tư tế và đền bù muôn vàn tội lỗi đã xúc phạm đến dân tộc ấy. Ông cần tới ba năm để thu gom vật liệu cần thiết, và bám sát vào đồ án trước đây, chỉ tôn tạo dấu vết cổ xưa, cố gắng dựng lại cách sắp xếp thuở ban đầu, mặc dù chủ yếu dùng kỹ thuật Hy lạp – Roma.

Vua Hêrôđê

Khi mọi sự đã sẵn sàng, Hêrôđê bắt tay vào việc. Mười ngàn thợ tốt được sử dụng dưới sự giám sát của một ngàn tư tế. Chỉ những tư tế này mới được làm việc nơi cung thánh và cực thánh. Trong vòng 18 tháng, phần "Naos" (nơi cực thánh) được hoàn tất và cung hiến. Tám năm nữa để xây dựng tiền đường và hành lang. Nhưng những công việc phụ kéo dài đến thời Agrippa, phỏng năm 64 sau công nguyên nghĩa là cho tới chiều hôm trước ngày lại bị tàn phá.

Xét theo tổng thể, thì ngôi đền Hêrôđê để lại, thể hiện quan niệm kiến trúc tinh tế. Các cột hành lang quay quanh một dinh cơ đồ sộ, cái nọ chồng lên cái kia, gọi là hiên hàng cột mà tuyệt đỉnh là chính cung thánh nằm ngay trên đỉnh đồi.

Mô hình Thành Giêrusalem dưới thời Vua Hêrôđê tại Bảo tàng Israel

Coi từ phía xa, và trong nguồn ánh sáng thuận lợi, nó có một hiệu ứng ánh sáng kỳ diệu, tuờng đá cẩm thạch trắng, trang trí vàng bạc giống như một khối tuyết lóng lánh. Nhìn từ phía núi Olivêtê, khi mặt trời mọc nó sáng chói với các mái vòm mạ vàng, các cổng, các hoa văn, các dây leo to tuớng bằng vàng ròng ở cổng chính lấp loáng dưới ánh mặt trời lung linh. Trước quang cảnh rực rỡ đó, lòng khách hành hương không khỏi bùng lên một ngọn lửa kiêu hãnh, thì thầm lời Thánh vịnh: "Tại Sion, cảnh sắc tuyệt vời, Thiên Chúa hiển minh" (Tv 59,2).

Đền thờ Giêrusalem

Thế nhưng, khi thiên hạ tiến đến từng đoàn lũ từ khắp nơi để tham dự các lễ hội lớn, xô lấn nhau vào cổng, tràn ngập các sân. Khi các tư tế lăng xăng đây đó để chu toàn chức vụ. Khi các tiến sĩ tranh luận lề luật, chung quanh là học trò vãng lai hay thường xuyên. Khi hội đồng Sanhedrin nhóm họp để cân nhắc. Khi các chiên cừu, bò lừa, chiên dê được dẫn qua cổng để làm lễ hiến tế, khi các cùi hủi đến để được tẩy sạch, khi các người chồng lo lắng dẫn vợ tới chịu phép thanh tẩy bằng nước "cay đắng", khi những người đổi tiền, những lái buôn bồ câu và bánh tiến, thực hiện dịch vụ ồn ào, thì kiến trúc khổng lồ này trở nên náo nhiệt, sống động, diễn tả sức sống của tất cả những thứ mà nó đứng làm tiêu biểu. Lúc ấy toàn bộ nơi chốn uy nghiêm này đầy ắp tiếng lách tách của lửa cháy, tiếng rống của súc vật bị giết, tiếng nói, giọng cười, tiếng chân bước và kèn đồng thúc giục. Đền thờ giống như một “siêu thị”, tấp nập buôn bán, ồn ào náo nhiệt. Điều đó, khiến Chúa Giêsu nổi giận làm một cuộc “thanh tẩy đền thờ” (Ga 2). Khách hành hương phải chịu những tệ nạn của bọn đổi tiền bóc lột với giá cắt cổ.Thật là bất công và càng tệ hơn nữa khi người ta nhân danh Tôn giáo để trục lợi. Bên cạnh bọn đổi tiền còn có một số người bán bò, chiên, bồ câu để khách hành hương mua làm lễ vật toàn thiêu. Điều hết sức tự nhiên và tiện lợi là có thể mua đựơc các con vật ở sân Đền Thờ. Luật quy định các con vật làm của lễ phải lành lặn không tỳ vết. Có những chức sắc kiểm tra khám xét con vật. Mỗi lần khám xét phải trả 1/12 siếc-lơ, không được mua vật ở ngoài Đền thờ. Khốn nổi, mỗi con vật mua trong đền thờ đắt gấp 15 lần ở bên ngoài. Khách hành hương nghèo bị bốc lột trắng trợn khi muốn dâng lễ vật. Sự bất công này lại càng tệ hại thêm vì nó làm dưới danh nghĩa tôn giáo.

Đền thờ Giêrusalem vị trí trung tâm, trái tim của người Do thái

Chính vì những điều ấy đã làm Chúa Giêsu bừng bừng nổi giận. Chúa lấy dây thừng bện thành roi đánh đuổi tất cả bọn họ cùng với chiên bò ra khỏi đền thờ; còn tiền của những người đổi bạc, Người đổ tung ra, và lật nhào bàn ghế của họ.

Trong Phúc âm hiếm khi thấy Chúa Giêsu nổi giận. Ngài bình thản đón lấy nụ hôn phản bội của Giuđa; lặng lẽ trước những lời cáo gian buộc tội; xin Chúa Cha tha thứ cho những kẻ đóng đinh mình vì họ không biết việc họ làm. Chính Chúa Giêsu đã mời gọi hãy học lấy nơi Ngài bài học hiền lành và khiêm nhường. Vậy mà ở đây, Chúa đã nỗi giận đùng đùng, lật tung bàn ghế,lấy dây thừng làm roi xua đuổi tất cả.

Khung cành đền thờ phải là nơi yên tĩnh, thánh thiêng.Thế mà nay lại ồn ào huyên náo, mua bán đổi chác, tranh giành, cãi cọ, đôi co như là một cái chợ buôn bán sầm uất. ”Đem tất cả những thứ này ra khỏi đây, đừng biến nhà Cha Ta thành nơi buôn bán” (Ga 2,16). “Nhà của Ta là nhà cầu nguyện, còn các ngươi làm thành hang trộm cướp” ( Mt 21,12-13). Chúa Giêsu thất vọng biết bao trong tiếng than thở ấy. ”Nơi buôn bán”, “Hang trộm cướp”, Đền thờ nơi tôn nghiêm thờ phượng Đức Chúa, nay lại quá bất kính, quá bát nháo khiến Chúa Giêsu phải đau lòng. Lời ngôn sứ Giêrêmia quở trách dân Do thái xưa đã nên ứng nghiệm ( x Gr 7,11).

Thế là Chúa Giêsu thực hiện một cuộc thanh tẩy Đền thờ vì Ngài yêu mến đền thờ. “Vì nhiệt tâm lo việc Nhà Chúa,mà tôi đây sẽ phải thiệt thân” (Tv 69,10). Lòng nhiệt thành với Đền thờ sẽ dẫn Đức Giêsu đến chỗ bị người đời bách hại (x Ga 15,5).

Tại sao Chúa Giêsu lại hành động như vậy ?

Chúa Giêsu làm như vậy vì nhà Thiên Chúa đã bị xúc phạm.

Trong sân đền thờ có thờ phượng mà không có lòng tôn kính.Thờ phượng mà không có lòng tôn kính là việc bất xứng.Đó là việc thờ phượng hình thức chiếu lệ.Trong sân Đền thờ người ta cãi vả về giá cả,tiếng ồn ào huyên náo tạo thành một cái chợ chứ không phải là Đền thờ.

Chúa Giêsu hành động như vậy để chứng minh rằng việc dâng thú vật làm lễ tế không còn thích đáng nữa.

Các ngôn sứ đã loan báo : “Đức Chúa phán, ngần ấy hy lễ của các ngươi đối với Ta nào có nghĩa lý gì? Lễ toàn thiêu chiên cừu, mỡ bê mập, Ta chán ngấy. Máu chiên dê Ta chẳng thèm.(Is 1,11). ”Chúa chẳng ưa thích gì tế phẩm, con có thượng tiến lễ toàn thiêu Ngài cũng không chấp nhận” ( Tv 50,16).Thái độ thanh tẩy Đền thờ của Chúa Giêsu chứng tỏ Chúa đòi hỏi lòng thành kính. Lễ vật đẹp lòng Thiên Chúa là tấm lòng chân thành.

Lý do thứ ba chính là “Nhà Cha Ta là nhà cầu nguyện”. Đền thờ là nơi Thánh, là chốn Thiên Chúa hiện diện tiếp nhận phụng tự của người dâng lễ và thông ban cho họ sự sống và các ân huệ của Người.Các chức sắc Đền thờ, các con buôn người Do thái đã biến đền thờ thành nơi huyên náo, nổi loạn.Tiếng bò rống, tiếng chiên kêu, tiếng rao hàng, lời qua tiếng lại mặc cả, cãi cọ mua bán làm cho khàch hành hương không thể cầu nguyện được. Không có đền thờ nào đẹp bằng đền thờ Giêrusalem. Một công trình nguy nga tráng lệ xây cất ròng rã 46 năm. Khi đi qua, các môn đệ tự hào chỉ cho Chúa thấy sự huy hoàng của Đền thờ, nhưng Chúa Giêsu lại nói rằng : sẽ có ngày không còn hòn đá nào trên hòn đá nào. Khi người Do thái chất vấn : Ông lấy quyền nào mà làm như vậy ? Chúa Giêsu bảo: cứ phá Đền thờ này đi, trong 3 ngày Ta sẽ xây dựng lại. Chúa ám chỉ đến cái chết và sự phục sinh của Người. Đền thờ ở đây chính là thân thể Chúa Giêsu mà mỗi người Kitô hữu là một viên đá sống động xây dựng nên đền thờ ấy.Thân thể phục sinh của Ngài là đền thờ mới, nơi con người thờ phượng Thiên Chúa cách đích thực trong tinh thần và trong chân lý.

Đế quốc La Mã phá đền thờ

Đối với người Do Thái, tôn giáo và chính trị là một. Những người kế vị Maccabê quá trần tục, họ tranh dành nhau địa vị, người thì tự xưng là vua: Aristôbôrô I; người tự xưng là Thượng tế: Hátmon. Người Do Thái phản ứng quyết liệt, họ phủ nhận quyền lãnh đạo tôn giáo cũng như chính trị đó. Trong bối cảnh đó, người La mã đã đặt chân đến theo lời mời giảng hoà việc tranh chấp giữa vua và Thượng tế. Dịp này, người La mã tiến vào Giêrusalem, nước Giuđa bị biến thành chư hầu. Hicanô được đặt làm vua Do Thái từ năm 37-4 trước CN, ông cho xây dựng Đền thờ. Dưới sự cai trị của quan tổng trấn La mã, Pônxiô Philatô (ông được hoàng đế Tibêriô bổ nhiệm năm 26, giữ chức vụ 10 năm, rồi bị mất chức năm 36 sau vụ giết hại một số người Samaria vô tội), Chúa Giêsu bị xử tử ở Giêrusalem. Vào năm 70 sau CN, vị tướng La mã Titus đem đại quân vây hãm thành. Ông ra lệnh không được đốt phá. Một quân nhân như bị thúc đẩy bởi một sức kỳ lạ đã cầm bó đuốc đang cháy ném vào bên trong Đền thờ, lửa bốc cháy nhanh, không chữa được. Sau khi đám cháy tàn lụi, Titus ra lệnh phá huỷ thành và Đền thờ, ngoại trừ, như sử gia Josèphe cho biết, ba lều tháp và một bức tường, để cho hậu lai thấy sự kiên cố của thành bị phá.

Tướng quân Titô

Năm 132 vào thời hoàng đế Adrien, ông truyền xây một ngôi chùa thờ thần Jupiter, Giêrusalem gọi là Aelia Capitolina, là một thành chính thức thuộc về La mã. Năm 362, Julius mệnh danh là “người chối đạo” cho phép cũng như giúp mọi phương tiện cho người Do Thái xây lại Đền thờ, nhưng không thành vì khi khởi công có chuyện kỳ lạ là những ngọn lửa từ dưới nền móng bốc lên khiến thợ xây phải bỏ cuộc (sự việc đó đã được các giáo phụ như Grêgôriô Nazianze, Gioan Kim Khẩu và một số sử gia không có đạo sống vào năm 363 như Socrate, Sozomène, Theodoret kể lại).

Thành và Đền thờ Giê rusalem bị đế quốc La Mã phá thành bình địa vào năm 70 SCN. Ứng nghiệm lời Đức Giêsu khi tiên báo về thành : sẽ bị phá hủy không còn hòn đá nào trên hòn đá nào.

Tranh vẽ Thành Giêrusalem bị đế quốc La Mã phá hủy

Thời vua Constantin.

Năm 333 thời Constantin, người Do Thái được phép đến than vãn chỗ đặt Bàn thờ Toàn thiêu, ông cho phá đền Capitolina, để lộ thiên đồi Golgotha và mồ thánh. Thánh nữ Hêlêna, mẹ hoàng đế đã tìm ra Thánh giá của Chúa Giêsu và hai cây thập giá của hai tên tử tội, Constantin đã cho xây một giáo đường trùm lên khu vực đó.

Nhiều thăng trầm

Thế kỷ thứ 5, bắt đầu có phong trào người Kitô hữu về hành hương Đất Thánh, Đức Giáo Hoàng Grêgôriô Cả đã cho lập nhiều lữ quán để đón tiếp các đoàn hành hương. Năm 614 người Ba Tư chiếm được Giêrusalem, đốt phá các nơi thờ tự, bắt thượng phụ Zacaria và lấy di tích Thập Giá đem theo. Ít lâu sau, Heracliô lấy lại được Thập giá trong tay người Ba Tư (629). Năm 638, người Ả rập chiếm được Giêrusalem, họ cho xây tại chính tâm Đền thờ giáo đường El Apsa, sau đó giáo đường Omar. Kể từ đó, người Do Thái thường đến than khóc tại bức tường Than Khóc. Người Hồi giáo đã chiếm Thánh địa từ lâu, nhưng các chủ nhân Ả rập này tương đối dễ dãi với các tín hữu địa phương và khách hành hương, miễn là nộp thuế cho họ. Hoàng đế Charlemange còn cho xây dựng một đan viện ở núi cây dầu. Nhưng từ năm 1009, vua Hakim phá Mồ Thánh. Năm 1071, Hồi giáo Ả Rập gốc Thổ Nhĩ Kì phá huỷ, bôi nhọ những nơi thánh thiêng nhất của Kitô giáo cũng như cản trản những đoàn hành hương Thánh địa.

Một cuộc chiến tranh mới xảy ra: chiến tranh của lòng tin. Bấy giờ, vua La mã, Alexius Commecus thỉnh ý Đức Giáo hoàng Urban II. Giáo hoàng cho triệu công nghị ở Clermont nước Pháp, người kêu mời mọi người sẵn sàng lên đường bảo vệ đức tin. Trước lời hiệu triệu vừa hùng hồn vừa thống thiết của Đức Giáo hoàng, như ngọn lửa nhiệt thành bốc cháy, mọi người từ tu sĩ, tín hữu la lên: “Chúa sẽ phù trợ”. Đạo binh Thánh giá không phải là quân đội có tổ chức mà là sự tập trung ô hợp, nhưng không vì thế mà không có người lãnh đạo. Một đội quân mà thành phần là: tu sĩ, hiệp sĩ, nhà quý tộc, binh lính, nông dân, người buôn bán, có cả trẻ em.. Họ tin rằng họ thắng chỉ vì có Chúa độ trì... năm 1096, đoàn quân thứ nhất lãnh đạo của Godfrey of Bouillon đa phần là hiệp sĩ và những nhà quí tộc. Sau chín tháng ở Antioch...Tháng 6 năm 1099 họ bắt đầu vào Giêrusalem vào ngày 15/07/1099 họ chiếm được Giêrusalem. Khi tiến vào Mồ thánh họ đi bộ, đầu để trần, đến nơi họ quì gối rồi hôn phần đất mà Chúa Giêsu chịu chết. Họ cho xây các thánh đường mới, trong đó có thánh đường Mồ thánh, nhà Tiệc ly...

Thành Giêrusalem thời hiện đại

Năm 1187, Saladin chiếm được Giêrusalem. Năm 1516, lại rơi vào tay người Thổ Nhĩ Kỳ. Vào năm 1540, Soliman II cho xây một tường luỹ ở phía Bắc chạy dọc theo tường luỹ của Agrippa, còn phía Nam nơi từ tường thành phía nam Đền thờ chạy dài đến phía bắc Nhà Tiệc Ly. Đó là bức thành hiện có và cũng từ đó bắt đầu thời suy tàn...

Giêrusalem bây giờ được phân chia thành hai phần rõ rệt. Phần ngoại thành được xây cất hiện đại, với những cơ quan đầu nảo của chính phủ Dothái. Phần Cổ Thành, nằm trong bức tường đá cổ xưa, với các nơi thánh đối với Kitô giáo, cũng như Do Thái giáo và Hồi giáo.

1.CHÚA GIÊSU VÀO THÀNH GIÊRUSALEM – CHỦ NHẬT LỄ LÁ

Khi Đức Giêsu và các môn đệ đến gần thành Giêrusalem, gần làng Bếtphaghê và Bêtania, bên triền núi Ôliu, Người sai hai môn đệ và bảo : “Các anh đi vào trước mặt kia. Tới nơi sẽ thấy ngay một con lừa con chưa ai cưỡi bao giờ, đang cột sẵn đó. Các anh cởi dây ra và đêm nó về đây. Nếu có ai bảo: “tại sao các anh làm như vậy ?” thì cứ nói Ta cần đến nó và Người sẽ gửi lại đây ngay.” Các ông ra đi và thấy một con lừa cột ngoài cửa ngõ, ngay mặt đường. Các ông liền cởi dây lừa ra. Mấy người đứng đó nói với các ông: “các anh cởi lừa ra làm chi vậy ?” Hai ông đã trả lời Đức Giêsu đã dặn. Và họ để mặc các ông. Hai ông đem con lừa về cho Đức Giêsu, lấy áo choàng của mình trải lên lưng nó, và Đức Giêsu cưỡi lên. Nhiều người lấy áo choàng trải xuống mặt đường, một số khác lại chặt lá ngoài đồng mà trải. Người đi trước, kẻ đi sau, reo hò vang dậy: “Hoan hô! Chúc tụng Đấng ngự đến nhân danh Chúa! Chúc tụng triều đại đang tới, triều đại vua Đavit, tổ phụ chúng ta. Hoan hô trên các tầng trời!” Đức Giêsu đi vào Giêrusalem và đi vào đền thờ. Ngài rảo mắt nhìn xem mọi sự, và vì giờ đã muộn, Người đi ra Bêtania cùng với nhóm mười hai (Mc 11:1-11). Núi Cây Dầu chiếm một trong số những địa danh quan trọng xung quanh Giêrusalem. Đóng vai trò trung tâm trong cuộc đời Chúa Giêsu:

Đây là con đường Đức Giêsu tiến vào thành Giêrusalem để mừng Lễ Vượt Qua

Ngài rất thường đến đây, từ ngọn núi này Người tiên báo rằng thành Giêrusalem rùi sẽ suy tàn (Lc19:41-44).

Sau buổi tiệc ly với các môn đệ, Chúa Giêsu đến vườn Giệtsimani, dưới chân ngọn núi Cây Dầu để cầu nguyện (Mác cô 14:26-42).

Giuđa đã dẫn một đội quan chức và lính để bắt Chúa Giêsu gần khu vườn (Gioan 18:1-12). Từ đỉnh núi Chúa Giêsu đã lên trời.

Trên ngọn núi Cây Dầu “ bắt nguồn từ cánh rừng ôliu (cây dung làm dầu) bao bọc xung quanh phía Đông ngọn đồi của thành phố Giêrusalem cổ xuyên qua thung lũng Kidron, ngày nay vẫn còn khá nhiều. Ngọn núi là một tầng đêmk giữa sa mạc Giuđêa. Nhìn về phía ây là phong cảnh tuyệt đẹp của thành cổ và những vinh quanh còn sót lại cỉa Giêrusalem. Núi Cây Dầu được đề cập rất nhiều lần trong Cựu Ước. Khi Absalom nổi loạn chống vua Đavit, nhà vua đã đến ngọn Cây Dầu để cầu xin cùng Đức Chúa trời ( 2 Sam 15:30-31). Đây cũng là nơi vua Josiah đã làm ô uế các đàn mà vua Solomon đã xây kín các thần Môáp, Ammon. Tại Babylon, tiên tri Êdêkiê đã nói tiên tri rằng vinh quang của Thiên Chúa sẽ bắt đầu từ đền Thánh và đứng trên một ngọn đồi núi phía Đông thành. Tương tự thế, những lời tiên tri của ông Giacaria: ngọn Cây Dầu đóng vai trò nổi bật trong ngày thương khó của Giêrusalem.

Thật vậy, ngọn Cây Dầu, thung lũng Kidron cùng với thung lũng Jehoshapat đóng một vai trò đáng kể trong niền mong đợi Cứu Chuộc và sự Phục Sinh của dân Do Thái. Ở ngay triền dốc là nghĩa trang cổ và lớn nhất của người Do Thái.

2.NHÀ THỜ KINH LẠY CHA

Trong giáo huấn, Chúa Giêsu đã dạy các môn đệ cầu nguyện với Chúa bằng “Kinh Lạy Cha”. Qua các thế kỷ các nhà thờ lần lượt được xây dựng tại đây, ngôi nhà thờ đầu tiên được dựng lên trong thế kỷ thứ 4 sau CN, do hoàng đế Constantine và mẹ của ngài là thánh Helena xây dựng nên.

Cung thánh tại nhà thờ Kinh Lạy Cha

Kiến trúc đường bệ và uy nghiêm để tưởng niệm việc Chúa Giêsu lên trời và những lời dạy của Ngài với các muôn đệ vào những ngày cuối.

Mặt tiền đường nhà thờ Kinh Lạy Cha

Nhà thờ hiện nay được xây dựng theo kiểu hiện đại và do các nữ tu dòng kín các men quản lý. Trong và suốt dọc theo sân nhà thờ là các phiến gạch men xinh đẹp trình bày bản kinh Lạy Cha bằng nhiều ngôn ngữ. Nơi đây có 147 phiến đá ghi kinh Lạy Cha bằng 147 ngôn ngữ. Có bản kinh bằng tiếng Việt do Đức Cố Giám Mục Phạm Ngọc Chi đặt từ năm 1959.(Bản tiếng Việt nằm trong nhà thờ, bên tay phải hàng thứ ba từ gian cung Thánh xuống).

Hành lang nhà thờ trên bức tường đều khắc kinh Lạy Cha theo ngôn ngữ từng quốc gia.

Bản kinh bằng tiếng Việt do Đức Cố Giám Mục Phạm Ngọc Chi đặt từ năm 1959.(Bản tiếng Việt nằm trong nhà thờ, bên tay phải hàng thứ ba từ gian cung Thánh xuống).

Khi các môn đệ xin Chúa dạy cầu nguyện, Chúa đã dạy kinh Lạy Cha (Mt 6,7-15). Đây là lời kinh duy nhất Chúa để lại. Tảng đá Chúa ngồi để dạy Kinh Lạy cha vẫn còn đó. Nhà thờ này do các Sr Dòng Kín Cát Minh người Pháp coi sóc.

Kinh Lạy Cha trên bức tường nhà thờ tại dãy hành lang

Nơi được tin là địa điểm Chúa Giêsu dạy kinh Lạy Cha

Công chúa Princesse de la Tour d'Auvergne (người Pháp). Bà là người mua lại khu đất vào năm 1868 và cho xây cất dòng Cát Minh (Carmelite) năm 1872. Nhờ thế, nhà thờ Lạy Cha là một trong số ít các di tích liên quan đến Phúc âm không thuộc quyền sở hữu của Hồi Giáo.

Người bảo các ông: “ Khi cầu nguyện, anh em hãy nói: “ Lạy Cha xin làm cho danh thánh Cha vinh hiển, triều đại Cha mau đến, xin Cha cho chúng con ngày nào có lương thực ngày ấy: xin tha tội cho chúng con, vì chính chúng con cũng tha tội cho mọi người mắc lỗi với chúng con, và xin đừng để chúng con sa chước cám dỗ.”

3.NHÀ NGUYỆN THĂNG THIÊN (The Chapel of the Ascencion)

Về địa điểm Lên Trời, Kinh thánh không nói rõ. Thánh sử Luca đặt nó chung quanh Betania. Khi họ rời căn phòng mà Chúa đã hiện ra với họ. Đức Kitô Phục sinh dẫn các môn đệ tới Betania và Ngài giơ tay lên chúc lành cho các ông. Đang khi chúc lành cho họ, Ngài rời khỏi họ và được đưa về trời (Lc 24, 50-51).Tông đồ công vụ thì viết: “Bấy giờ các ông từ trên núi gọi lá núi Oliva trở về Giêrusalem. Núi này ở gần Giêrusalem, cách đoạn đường được phép đi trong ngày sabát” (Cv 1,12).

Tuy nhiên, từ thế kỷ thứ 4 nhiều nhà thờ được dựng trên đỉnh núi để kính nhớ việc Chúa Giêsu thăng thiên. Vào năm 378, một phụ nữ Rôma giàu có tên là Poemnia đã xây nhà thờ thăng thiên tại đỉnh núi Cây Dầu. năm 614 nhà thờ bị người Ba Tư phá hủy.

Núi Ô liu nơi tọa lạc nhà nguyện Thăng Thiên

Nhà nguyên Thăng Thiên nhìn từ bên ngoài. Nhà nguyện Thăng Thiên hiện thuộc quyền quản lý của người Hồi Giáo.

Tường thành bao quanh nhà nguyện Chúa Thăng Thiên

Nhà nguyện du khách thăm viếng ngày nay vẫn duy trì được nét chính của kiến trúc thời Thập Tự Chinh. Nhà nguyện được xay dựng với tường thành bao bọc bên ngoài và một pháo đài bảo vệ. Giữa sân các hiệp sĩ Thập Tự Quân xây dựng một nhà nguyện nhỏ được bao quanh bởi những cột cuốn vòng cung. Trên cùng là một mái vòm mở che chắn cho tảng đá “dấu chân của Chúa” khoảng 1m2 với ý nghĩa Chúa lên trời từ nơi này. Sau khi chiếm tòa nhà và xây dựng thêm thánh đường Hồi Giáo. Họ đã xây kín mái vòm lại và xây những bức tường giữa các cột. Tuy nhiên, nguyên gốc của tòa nhà Thập Tự Chinh vẫn được giữ cho đến ngày hôm nay.

 

Mái vòm bên trong nhà nguyện Chúa Thăng Thiên

Tảng đá nơi được tin là Chúa in dấu chân và từ tảng đá này Chúa lên trời

Dấu chân Chúa in trên tảng đá

Khi nói: “Ta lên cùng Cha Ta, cũng là Cha các con, lên cùng Thiên Chúa Ta, cũng là Thiên Chúa của các con” (Ga 20,17). Chúa Giêsu chẳng thể minh bạch hơn. Sự thực Ngài đã bày tỏ với các ông nhiều lần như vậy. Những lời Chúa nói lúc long trọng rời các ông dịu dàng biết bao! Nó giống như Ngài đang đứng bên bờ của các mầu nhiệm thiên giới: “Cha Ta cũng là Cha các con, Thiên Chúa Ta cũng là Thiên Chúa các con!”. Như thế, chúng ta và Đức Kitô chỉ có một Cha. Chúng ta là thành phần của gia đình thần linh. Chúa về trời để chuẩn bị “chỗ ở” cho mỗi người chúng ta.

Như vậy mỗi người đều sẽ có một cuộc “lên trời” hay tối thiểu một chỗ ở được chuẩn bị sẵn! Trước hết là cuộc “thăng thiên” tinh thần. Rồi ở cuối thời gian, cuộc “thăng thiên” như Chúa Giêsu: “Hoa quả đầu mùa của những kẻ phải chết” sẽ đưa anh em mình vào chuyến xe lửa tốc hành về thiên cung. Đầu của Thân Mình Màu Nhiệm đã lên trời thì tất nhiên các chi thể sẽ theo sau một ngày nào đó.

4.NHÀ NGUYỆN CHÚA KHÓC THƯƠNG THÀNH GIÊRUSALEM

Trên đường đi xuống từ ngọn Cây Dầu đến Giêrusalem tọa lạc một nhà thờ do các Cha dòng Phanxico quản lý – nhà nguyện với lối kiến trúc độc nhất vô nhị: mái vòm có dạng như một giọt nước mắt. Nhà nguyện có gian cung thánh nhìn thẳng vào thành Giêrusalem bởi khi Chúa Giêsu nhìn vào thành và nhỏ nước mắt vì thương thành Giêrusalem. Vì vậy còn được gọi là “Nhà nguyện Chúa khóc thương thành Jerusalem”. ( Dominus Flevit)

Nhà Nguyện Chúa Khóc thương thành Giêrusalem

Từ núi Cây Dầu nhìn về Giêrusalem trong nắng sớm càng thấy vẻ uy nghi, rực rỡ, sang trọng. Các môn đệ tiến lại gần và chỉ cho Chúa Giêsu những lâu đài, thành quách của Đền thờ; nhưng Ngài nói: “sẽ không còn hòn đá nào trên hòn đá nào”. Các ông tò mò muốn biết điều Ngài nói sẽ xảy ra lúc nào. “Khi các con xem thấy sự tàn phá ghê sợ sẽ xảy ra trong nơi thánh mà tiên tri Đaniel đã đề cập đến, lúc bấy giờ những ai ở xứ Giuđa hãy chạy trốn lên núi; kẻ nào ở trên mái nhà thì đừng chạy xuống khuân đồ đạc ra khỏi nhà, ai ở ngoài đồng chớ nên trở về lấy áo choàng của mình. Khốn thay đà bà mang thai và nuôi con thơ trong những ngày ấy... Trong những ngày ấy sẽ có tai họa lớn lao chưa từng xảy ra...” (Mt 24,15-22; Mc 13,14-20; Lc 21,20-24). Những gì Chúa Giêsu nói đã thành sự thật vào năm 70 sau CN dưới thời Titus, vị tướng La mã.

Dom nhà nguyện được xây giống như giọt lệ chảy xuống nơi khoé mắt, tưởng niệm Chúa khóc thương thành Thánh sẽ bị tàn lụi.

Chúa đứng trên núi, nhìn xuống thành Giêrusalem và thương khóc cho thành này (Lc 19, 14-42). Nhìn xuống dưới là hàng ngàn nấm mộ cổ đã có đó trước khi Chúa Giêsu ra đời. Và từ trên cao nhìn xuống thành này thật đẹp, bao quát tất cả. Giêrusalem đúng là thành thánh được Chúa chọn, dân của Chúa diễm phúc biết bao. Đứng nơi đây, cảm thấy hạnh phúc và cảm động vì cũng được đứng ngay nơi Chúa đứng khi xưa. Dấu chân con được lồng trong dấu chân Chúa.

Bên trong nhà nguyện

Trong khi xây dựng nhà nguyện, các nhân công khai quật được tàn tích của nhà thờ cũ xây dựng thời Byzantine vào thế kỷ thứ 7 sau CN.

Gần nhà nguyện là một nghĩa trang to lớn chưa được khai quật. Bao gồm nhiều lăng mộ và có những lăng ở thời kỳ Đền Thờ Thứ hai. Các quan tài thật ấn tượng làm bằng đá được chạm khắc, các hộp tiểu sành bằng đá chạm trổ, các vật dụng bằng gốm được tìm thấy. Tổng cộng có 43 câu khắc mang những cái họ như Simeon, Maria và Jeshua. Một vài cái được khắc trổ một dấu thánh giá nhỏ gần tên của mình. Các nhà khai quật tin rằng đây là nơi chôn cất của các tín hữu gốc Do Thái.

5.VƯỜN GIỆTSIMANI

Tại chân núi Cây Dầu, phía trên của thung lũng Kidron, khu vuờn Giệtsimani được bao phủ đầy cây Ôliu. Theo phúc âm, Chúa Giêsu biết rõ về Giệtsimani bởi vì Người “ thường gặp môn đệ của Người ở đó” (Gioan 18:2; và Luca 22:39). Nơi đây Chúa quì cầu nguyện trước khi bước vào khổ nạn (Lc 39-44), Giuđa hôn Thầy một nụ hôn giả dối, phản bội bán Thầy. Rồi Chúa bị bắt, bị điệu đi xét xử qua 3 toà án.

 Từ trên đỉnh núi Ôliu nhìn về phía Nhà thờ Giệtsimani còn gọi Nhà thờ Các Dân Tộc

Vườn Cây Dầu, Chúa quì cầu nguyện

Mồ hôi tuôn hòa lẫn máu đào

Xót thương Ngài rừng lá lao xao

Cảm Tình Ngài đất trời rơi lệ.

Nay tại Giệtsimani, du khách có thể những cây Ô liu cổ thụ và Hang các Tông Đồ. Tương truyền đây cũng là nơi ông Nicôđêmô gặp và đàm đạo với Chúa Giêsu (Ga 3:1-21).

Khu vườn Giệtsimani do các cha dòng Phanxicô quản lý

Cây Ôliu 2000 năm tuổi

Tảng đá có khắc hình Chúa Giêsu đang quì gối cầu nguyện

Bấy giờ Đức Giê-su đi cùng với các ông đến một thửa đất gọi là Giệtsimani. Người nói với các môn đệ: "Anh em ngồi lại đây, Thầy đến đàng kia cầu nguyện." Rồi Người đưa ông Phêrô và hai người con ông Dêbêđê đi theo. Người bắt đầu cảm thấy buồn rầu xao xuyến. Bấy giờ Người nói với các ông: "Tâm hồn Thầy buồn đến chết được. Anh em ở lại đây mà canh thức với Thầy." Người đi xa hơn một chút, sấp mặt xuống, cầu nguyện rằng: "Lạy Cha, nếu có thể được, xin cho con khỏi phải uống chén này. Tuy vậy, xin đừng theo ý con, mà xin theo ý Cha." Rồi Người đến chỗ các môn đệ, thấy các ông đang ngủ, liền nói với ông Phê-rô: "Thế ra anh em không thể canh thức nổi với Thầy một giờ sao? Anh em hãy canh thức và cầu nguyện, để khỏi lâm vào cơn cám dỗ. Vì tinh thần thì hăng say, nhưng thể xác lại yếu hèn." Người lại đi cầu nguyện lần thứ hai và nói: "Lạy Cha, nếu con cứ phải uống chén này mà không sao tránh khỏi, thì xin vâng ý Cha." Rồi Người lại đến, thấy các môn đệ vẫn đang ngủ, vì mắt họ nặng trĩu. Người để mặc các ông mà đi cầu nguyện lần thứ ba, nói lại cũng một lời đó. Bấy giờ Người đến chỗ các môn đệ và nói với các ông: "Lúc này mà còn ngủ, còn nghỉ sao? Này, đến giờ Con Người bị nộp vào tay những kẻ tội lỗi. Đứng dậy, ta đi nào! Kìa kẻ nộp Thầy đã tới! " (Mt 26:36-46)



Người còn đang nói, thì đám đông xuất hiện, và kẻ dẫn đầu tên là Giuđa, một người trong nhóm mười hai. Hắn lại gần Đức Giêsu để hôn Người. Đức Giêsu bảo hắn: “này Giuđa, anh dùng cái hôn mà để nộp Con Người sao? Thấy việc sắp xảy ra, những kẻ đứng chung quanh Người liền hỏi: “Lạy Chúa, chúng con tuốt gươm chém được không?” Thế rồi một người trong nhóm chém tên đầy tớ của thượng tế, làm nó đứt tai bên phải. Nhưng Đức Chúa Giêsu lên tiếng: “Thôi, ngừng lại.”rồi Người sờ vào tai tên đầy tớ mà chữa lành. Sau đó Đức Chúa Giêsu nói với các thượng tế, lãnh binh Đền Thờ và kỳ mục đến bắt Người:“Tôi là một tên cướp sao mà các ông đem gươm giáo gậy gộc đến? Ngày ngày, tôi ở giữa các ông trong Đền Thờ, mà các ông không vây bắt, Nhưng đây là giờ của các ông, là thời của quyền lực tối tăm. (Lc 22:47-53).

6.NHÀ THỜ CÁC DÂN TỘC (Còn gọi là Nhà Thờ U sầu – Agony).

Nhà thờ Giệtsimani còn gọi là nhà thờ của các dân tộc. Gọi tên như vậy vì nhiều quốc gia đã đóng góp tiền của để xây nên Thánh đường này. Mái vòm ghi dấu các biểu tượng của nhiều dân tộc đã góp công xây dựng vào năm 1924, Còn có một tên gọi khác “Vương Cung Thánh Đường Agony”. Những ngôi sao rải rác trong mái vòm tạo ra bầu không khí ảm đạm, nhắc nhở chúng ta nổi đau buồn của Chúa khi Người cầu nguyện ở đây. Hòn đá nơi Chúa cầu nguyện ở đây được đặt ngay dưới phía trước gian cung thánh. Sàn nhà thờ được thiết kế theo dạng hình học kiểu hoa thảo mộc tương tự như cách trang trí sàn nhà thờ cổ thời Byzatine đã khai quật được tại đây, nó rất hòa điệu với cung cách trang trí của nhà thờ. Những tảng đá của nhà thờ đã từng tồn tại vào thời kỳ Thập Tự Chinh, cũng được hợp nhất vào với nhà thờ mới này.

Nhà thờ Giệtsimani hay còn gọi là Nhà thờ Các Dân Tộc

Mặt ngoài của nhà thờ là bức khảm đá màu khổng lồ, tái hiện một trong những hình ảnh dễ nhớ nhất của điển tích: giữa các bức khảm, Chúa Giêsu cầu nguyện một mình. ở phía trên có những ký tự Alpha và Omega của người Hy Lạp, trong sách Khải Huyền 1:8 “ Ta là Khởi Nguyên và tận Cùng, là Đấng hiện có, đã có và đang đến, là Đấng Toàn Năng” .Ở phía trên đỉnh của các bức khảm có trạm trổ hai con nai, như Thánh Vịnh 42:1 “như nai rừng mong mỏi, hồn con cũng trông mong được gần Ngài, Lạy Chúa”.

Ngay trước bàn thờ là tảng đá được tin là nơi Chúa Giêsu cầu nguyện trước lúc bị quân lính bắt đi.

Chính tại nơi đây đã diễn ra đêm sầu khổ tột cùng của Chúa. Thời gian là vào khoảng 10 giờ đêm, phía đông trăng tròn đã lên cao, tỏa ánh sáng huyền ảo xuống mặt đất, các tảng đá lớn phản chiếu rõ mồn một, những nấm mồ trắng lung linh nhập nhoà, những phiến lá Oliva màu bạc lấp lánh như dát kim loại. Các ngọn đuốc của đám vệ binh Đền thờ xem ra không cần thiết, tiếng lách cách gươm đao, lưỡi kiếm loảng xoảng trong đêm.

Chỉ cần vài bước lên khỏi thung lũng là Chúa Giêsu và các tông đồ đã ở dưới cái bóng to lớn của tháp đền thờ. Con đường đầy ánh trăng vì chị nguyệt đã lên cao. Bên phải Ngài là đường đi núi Môab, sông Giođanô và Biển Chết. Toàn bộ miền triền núi này người ta trồng nho, có nhiều nắng và nho xanh tươi. Vì vậy, Đức Giêsu đã nhân cơ hội để ví mình như cây nho: “Ta là thân nho, các con là cành…” (Ga 5,15).

Lối vào cửa nhà thờ

Đêm cuối cùng Ngài không muốn gây phiền hà cho các bạn thân thiết. Cuộc Khổ Nạn đã bắt đầu. Ngày mai Ngài sẽ gặp cái chết và nấm mồ. Đức Giêsu vào vườn, chọn riêng ra ba tông đồ: Phêrô, Giacôbê và Gioan, những kẻ Ngài quí mến đặc biệt, mặc dù tất cả các tông đồ đều được Ngài yêu dấu. Ngài truyền các ông khác ngồi trên đám cỏ chờ đợi, như thể chẳng bao lâu Ngài sẽ trở lại với họ, và tiếp tục bài diễn từ hoặc đi tiếp lên đỉnh núi.

Mái vòm nhà thờ trang trí hình các ngôi sao , tạo ra bầu không khí ảm đạm, nhắc nhở chúng ta nỗi đau buồn của Chúa khi Người cầu nguyện ở đây.

Bên trong nhà thờ Các Dân Tộc

Nhưng lúc này linh hồn vĩ đại ấy, vốn vẫn dũng cảm phi thường, thì lại rùng mình sợ hãi vì viễn tượng kinh hoàng trước mắt. Tấn kịch bi thảm sắp diễn ra làm Ngài chết điếng. Phúc âm thuật lại: “Người cảm thấy hãi hùng xao xuyến” (Mc 14,33). Ngài quằn quại như không còn khả năng ở một mình với cơn ác mộng. Ngài tiết lộ nó cho các môn đệ, lo lắng như thể giải thích cho họ sự thay đổi đột ngột phong thái bình thường của mình: “Linh hồn Thầy lo buồn đến chết được”. Đấng Toàn Năng như các tiên tri loan báo, cố vấn kỳ diệu, kẻ chiến thắng sự chết và tử thần, lại xem ra ngã quị trước viễn tượng khổ giá. Ngài yêu cầu các môn đệ giúp đỡ: “Anh em ở lại đây mà canh thức với Thầy”. Ngài khẩn khoản họ (Mt 26,38). Nhiều lần Ngài từng dặn dò các môn đệ “canh thức”, nhưng chưa lần nào nói “với Thầy” như hôm nay. Rồi Ngài bắt đầu cơn hấp hối vượt khả năng hiểu biết của chúng ta. Điều này chẳng bao giờ tiết lộ cho loài người. Các tác giả Phúc âm không chỉ nói Ngài quì xuống đất mà dùng từ sấp mặt xuống hay ngã sấp xuống đất. Tức nằm phủ phục xuống đất. Một chén đắng mà Ngài không thể uống đã được Thiên Chúa đề nghị. Thân mình Ngài run rẩy khiếp sợ, đến nỗi nước mắt trào ra còn lẫn cả máu nữa. Ngài đã khóc với toàn bộ tồn tại của mình. Ngài khóc như một người rướm máu. Và đối với Ngài máu và nước mắt ấy là giọt sương của đêm cuối cùng trên trái đất. Câu nói: “Linh hồn Thày buồn sầu đến chết được” chưa bày tỏ hết thực tế. Lo buồn của Ngài vượt qua giới hạn của cái chết, vì chết chỉ đụng đến thân xác, và thân xác chỉ chịu đựng được có giới hạn. Có những nỗi khổ đau làm tan nát trái tim. Nhưng nếu muốn Thiên Chúa có thể trợ giúp sự yếu đuối của linh hồn, ngõ hầu tinh thần có khả năng chịu đựng xa hơn. Lúc này đối với Đức Giêsu, thần chết đã đứng ngoài ngưỡng cửa của cơn hấp hối. Nhưng về phần linh hồn thì không có giới hạn như vậy. Chén đắng chồng chất chén đắng cho tới khi giá gỗ tới như một giải thoát. Ai có thể thâm nhập được vào những đoạn trường này? Sau những giọt nước mắt hòa lẫn máu ấy, ai có khả năng mô tả? Còn bao nhiêu máu và nước mắt nữa tắm gội linh hồn Đấng Cứu Thế? Nó giống như dòng thác đổ vào vực thẳm của đại dương?

Lối vào Gethsemani Grotto, nơi Judas hôn Chúa Giêsu

Gethsemani Grotto

Loài người chẳng bao giờ có khả năng thấu hiểu viễn tượng khủng khiếp của Đức Giêsu, chỉ có thể phỏng đoán chút ít. Trên hiện trường thì là cái sầu khổ, đau đớn và cái chết. Đột nhiên hình bóng cây giá gỗ xuất hiện trước mắt Ngài. Cho rằng ý nghĩ về thập hình đã thường xuyên hiện diện trong tư tưởng của Ngài và Ngài đã chấp nhận nó ngay từ đầu. Ngài đã từng nói tới trong các bài thuyết giảng, thí dụ trong Gioan Ngài nói: “Chính vì giờ này mà Con đã đến” (12,27). Nhưng chúng ta không biết được tất cả sự hãi hùng bất ưng mà viễn tượng mang lại cho Chúa, sau thói quen suy tư làm cho đường nét của nó trở thành lu mờ. Khi đau đớn thâm nhập toàn bộ thân xác, và toàn bộ tâm trí tập trung vào hình ảnh của khổ nạn, thì sự hành hạ vượt ra khỏi mọi giới hạn. Đó là tình huống của Đức Giêsu xét như con người lúc này.

Thánh vịnh 54,5-6 mô tả: “Nghe trong tim mình đau thắt lại, bóng tử thần khủng khiếp chụp xuống con. Bao run sợ nhập cả vào người, cơn kinh hãi tứ bề phủ lấp’. Ứng nghiệm vào Đức Giêsu thật chính xác. Ngài bị đánh đòn trong tư tưởng và đóng đinh trong ý nghĩ trước khi sự việc xảy ra. Viễn tưởng đó kéo lê Ngài qua mảnh vườn, dốc ngược lên nhà Anna, tới chỗ ở của Caipha. Cho đến đồn binh Antonia, dọc theo các phố xá, đến lúc chết và mai táng trong mồ. Ngài trông thấy tất cả, và có lúc Ngài bị ám ảnh rằng chẳng làm thế nào thoát được. Mặt úp xuống đất, tay giang thẳng, Ngài phải nếm sự cay đắng tột cùng của kiếp người cô đơn

.

7.NHÀ THỜ ĐỨC MẸ NGỦ (Church of the Tomb of the Virgin Mary)

Tọa lạc dưới chân ngọn núi Cây Dầu trong thung lũng Kidron, tương truyền nhà thờ là nơi chôn cất Đức Nữ Đồng Trinh Maria, kính nhớ Đức Mẹ hồn xác lên trời. Các tín hữu chính thống phụ trách ngôi nhà thờ mới ngay trên nền kiến trúc cổ của những nhà thờ xưa trước đó. Nhà thờ đầu tiên được xây dựng ở đây vào cuối thế kỷ thứ tư trước CN. Mộ của Đức Mẹ Ngủ được chạm khắc từ những phiếm đá xung quanh. Trong suốt giai đoạn Thập Tự Chinh khu này xuất hiện một tu viện và quán trọ cho những khách hành hương nghỉ chân. Khu liên hợp được bao bọc bởi một bức tường trông giống như một tòa lâu đài.

Nhà thờ Đức Mẹ ngủ nhìn từ bên ngoài

Đức Mẹ ngủ

Tranh vẽ diễn tả Đức Mẹ qua đời và vây quanh là các Thánh Tông đồ

Nhà thờ có một bầu không khí rất đặt biệt, lối vào phía ngoài được giữ gìn rất kỷ dưới thời Thập Tự Chinh theo nhiều bậc thang được dẫn xuống các tầng thấp hơn. Phần trung tâm là Mộ của Đức Mẹ Đồng Trinh.

8.NÚI SION

Ngày nay núi Sion được nhắc đến như ngọn đồi phía Tây Nam của thành cổ Jerusalem nằm ngoài cổng Sion. Mặc dù nằm bên ngoài những bức tường nhưng Simon là nơi khá quan trọng gắn liền với các sự kiện trong Thành. Các thánh tích quan trọng nhất Giêrusalem đều nằm trong khu vực này cũng như Sion luôn là điểm thu hút du khách gần xa đến tham quan.

9.PHÒNG TIỆC LY

Khi giờ đã đến, Đức Giêsu vào bàn cùng các Tông đồ. Người nói với các ông “ Thầy những khát khao mong mỏi ăn lễ Vượt Qua này với anh em trước khi chịu khổ hình. Bởi vì, Thầy nói cho các anh em hay, Thầy sẽ không bao giờ ăn lễ Vượt Qua này nữa cho đến khi lễ này được trọn vẹn trong nước Thiên Chúa.

Nhà Tiệc Ly nhìn từ bên ngoài

Lối vào Nhà Tiệc Ly

Cầu thang - lối dẫn lên Nhà Tiệc Ly

Và Người nhận lấy chén dâng lời tạ ơn và nói: Anh em hãy cầm lấy mà uống. Bởi vì Thầy bảo cho anh em biết, từ nay Thầy sẽ không còn uống sản phẩm của cây nho này nữa, cho đến khi triều đại Thiên Chúa đến.

Bên trong nhìn ra - cửa vào bên trái. Ở giữa là cây olive bằng đồng do Catholic Association dâng tặng. Hội này đã tài trợ chi phí trùng tu Phòng Tiệc Ly. 

Bữa Tiệc Ly - Chúa Giêsu và Mười Hai Tông đồ

Cây olive bằng đồng

Rồi người cầm lấy bánh , dâng lời cảm tạ ơn, bẻ ra trao cho các ông và nói: “ Đây là mình Thầy hiến tế vì anh em, Anh em hãy làm việc này mà nhớ đến thầy. Và cuối tuần rượu cuối bữa ăn. Người cũng làm như vậy và nói: “ Chén này là giao ước mới, lập bằng máu Thầy, máu đổ ra vì anh em.

“Nhưng này bàn tay kẻ nộp Thầy đang cùng đặt trên bàn với Thầy. Đã hẳn con người ra đi như đã ấn định, nhưng khốn cho kẻ nào nộp Con Người” ( Lc 22 :14-22).

Phòng tiệc ly hay còn gọi là Coenaculum hoặc Cenale, đây là nơi Chúa Giêsu đã tổ chức ăn lễ Vượt Qua cuối cùng với các môn đệ. Theo Phúc Âm của thánh Gioan, Sau khi phục sinh, Chúa Giêsu xuất hiện 2 lần khi các môn đệ của Người tụ tập tại phòng tiệc ly. Lần đầu không có sự hiện diện của thánh Tôma, đây cũng là nơi các môn đệ được tràn đầy ơn Chúa Thánh Thần trong ngày Lễ Hiện Xuống.

Vào thời Byzantine, 1 ngôi nhà thờ vĩ đại tọa lạc ngay tại khu vực phòng Bữa Tiệc Ly, được gọi là “Đại Thánh Đường Sion” (Holy Zion). Đây là 1 trong những nhà thờ quan trọng nhất thời đó tại Giêrusalem. Bản đồ Medeba bản đồ bằng đá khảm từ thế kỷ thứ 6 sau CN, cho thấy nhà thờ này nằm ở phần phía Nam của Giêrusalem. Được xem như là “Mẹ của tất cả nhà thờ”, trong nhà thờ có đánh dấu vị trí nơi các tông đồ tập họp.

Khi đến ngày lễ Ngũ Tuần, mọi người đang tề tựu ở một nơi, bỗng từ trời phát ra một tiếng động, như tiếng gió mạnh ùa vào đầy cả căn nhà, nơi họ đang tụ họp . Rồi họ thấy xuất hiện những hình lưỡi giống như lưỡi lửa tản ra đậu xuống từng người một. Và ai nấy đều được tràn đầy ơn Thánh Thần, họ bắt đầu nói các thứ tiếng khác, tùy theo khả năng Thánh Thần ban cho. (Công vụ tông đồ 2:14).

Nơi mũi tên: hình chim bồ nông mổ thịt mình nuôi 2 chim con bên phải và bên trái - dấu vết từ thời thế kỷ XII - tượng trưng Chúa Giêsu hy sinh mạng sống cứu chuộc nhân loại. (Mt 26, 26-28)

Trong giai đoạn Thập Tự Chinh, 1 đại thánh đường kính Đức Mẹ tại núi Sion được xây dựng trên vết tích nhà thờ trong thời Byzantine. Những di tích khảo cổ cho thấy rằng nhà thờ này khá lớn, xấp xỉ 72m x 36m.

Ngày nay phòng Tiệc Ly là 1 phần của nhà thờ thời Thập Tự Chinh. Trong suốt thời kỳ Ottoman tín đồ Hồi Giáo đã duy trì cấu trúc này và cải tạo căn phòng trở thành đền thờ Hồi Giáo. Trong quá trình cải tạo, họ đã thay đổi hình dạng ban đầu. Dưới căn phòng này là lăng của vua David.

Mộ Vua Đavit

Một người Do thái giáo đang cầu nguyện bên mộ vua Đavit. Mộ vua Đavít nằm phía dưới tầng Nhà Tiệc Ly

Tượng Vua Đavit đang chơi đàn phong cầm, đặt trước lối vào Nhà Tiệc ly

10.NHÀ THỜ ĐỨC MẸ NGỦ (Dormition Abbey)

Nhà thờ Công Giáo đánh dấu nơi Đức Maria Đồng Trinh chìm vào “Giấc ngủ ngàn thu”. Đây là một trong những nhà thờ hiện đại, tráng lệ và lớn nhất ở Jerusalem, được xây dựng vào thời các Cha dòng Biển Đức vào năm 1906.

Từ xa, ta có thể nhìn thấy mái vòm chóp nhọn và những tòa tháp như một dấu hiệu dẫn đường đến Sion. Phía trong nhà thờ rất sáng, mái vòm trên gian cung Thánh có một bức tranh ghép bằng vàng và Đức Mẹ Maria bồng Chúa Giêsu, Giữa sàn nhà có bức khảm hình tròn bao bọc xung quanh là các dấu hiệu hoàng đạo. Dưới hầm mộ của nhà thờ, pho tượng Đức Mẹ Đồng Trinh bằng gỗ và ngà đang chìm vào giấc ngủ ngàn thu.

11.NGÔI NHÀ CỦA CAIPHAS

Suốt thời gian Chúa Giêsu bị thẩm tra, Phêrô đã ngồi bên ngoài sân tòa. Như Chúa Giêsu đã tiên đoán trước, Phêrô đã chối Thầy 3 lần trước khi gà chưa kịp gáy. (Mt 26:69-75) Nhà thờ Thánh Phêrô “Gallicantu” là nhà thờ Công Giáo, nhắc lại truyện Phêrô chối Thầy. Từ “gallicantu” có nghĩa là “gà gáy” Các Cha dòng Mông Triệu xây dựng trên những tàn tích tu viện và nhà thờ xưa từ thời Byzantine một thánh đường mới. Những vết tích cho thấy, nền cũ trước kia của nhà thờ cổ được xây dựng trên tàn tích vào thời Đền Thờ Thứ Hai. Nơi này chứa nhiều phòng dưới lòng đất, những căn phòng này đã từng sử dụng làm phòng giam.

Thượng tế Caipha

Nhà thờ Thánh Phêrô “Gallicantu” nhắc lại truyện Phêrô chối Thầy.

Nhà thờ Thánh Phêrô “Gallicantu” nhắc lại truyện Phêrô chối Thầy 

Một góc nhà Thượng tế Caipha

Tầng hầm trong nhà Thượng tế Caipha, tương truyền ngày xưa Chúa Giê su bị nhốt ở đây trước khi điệu Ngài đến Dinh Tổng trấn Philato

Thánh Phêrô và tên đầy tớ gái phía ngoài sân bên cạnh là đống lửa sưởi ấm. Ngay tai dinh Caipha trước khi gà gáy Phê rô đã chối Chúa Giêsu 3 lần để ứng nghiệm lời Chúa nói với Phêrô.(Mt 26:69-75)

Sát bên nhà thờ, những nhà khảo cổ đã tìm thấy những nấc thang khắc sâu trong núi dẫn lối vào thành Đavit, thung lũng Kidron và vườn Giệtsimani. Có thể đây là lối đi mà trước đây Chúa Giêsu đã đi từ phòng Tiệc Ly đến vườn Giệtsimani và sau đó Ngài bị dẫn từ vườn tới ngôi nhà của Caipha.

Mặt tiền đường nhà thờ Thánh Phêrô "Gallicantu"

Cổng nhà thờ Thánh Phêrô "Gallicantu"

Bàn thờ bên trong nhà thờ Thánh Phêrô "Gallicantu"

Bức bích họa chính giữa gian cung thánh diễn tả sự ăn năn hối hận của Thánh Phêrô khi chối Chúa.

12.THÀNH CỔ GIÊRUSALEM

Thành Giêrusalem cổ có thể so sánh như 1 quyển sách dày với mỗi trang là một chương khác nhau của lịch sử của thành phố. Mỗi sự thay đổi về chính phủ hay văn hóa đều ảnh hưởng đến sự phát triển của thành phố và đó là Giêrusalem hiện tại.

Vua Thổ Nhĩ Kỳ là Suleiman đã xây dựng trường thành bao quanh thành phố cổ xưa vào thế kỷ thứ XVI sau CN. Họ đã kết hợp các tường thành sẵn có từ những thời đại khác nhau. Ngày nay, có bảy cổng để đi vào thành phố ( cổng Mới, cổng Jaffa, cổng Sion, cổng Rác, cổng Chiên, cổng Hêrôđê và cổng Damasscus), cổng thứ tám Cổng vàng ở bức tường phía Đông của Núi Đền Thánh thì bị đóng kín đồ Đạo Hồi từ nhiều năm trước đây.

Thành cổ Giêrusalem nhìn từ trên núi Sion

Giêrusalem là trái tim lịch sử của Thánh Địa. Thành cổ Giêrusalem hiện nay có dạng hình vuông với diện tích khoảng 1,2 km2.

Thành cổ được chia làm ra 4 khu vực.

- Khu vực của Armenia bao gồm Giáo Hội Armenia và chính Thống Giáo.

- Khu vực Kitô Giáo gồm Công Giáo Rôma và Chính Thống Giáo Hy Lạp.

- Khu vực Do Thái Giáo.

- Khu vực Hồi Giáo.

Nội thành Giêrusalem nằm trong khu nội thành có chu vi 4km, được bao bọc bằng bức tường thành vĩ đại xây bằng đá, tường cao 12 mét, chung quanh có 8 cổng ra vào nằm ở 4 phía Đông Tây Nam. Cổng phía Tây bị người Hồi giáo xây bít lại.

Nhà cửa, đền đài trong thành cổ đều được xây dựng bằng đá, kể cả các đuờng phố chằng chịt cũng được lát đá. Đá ở đây là nguồn nguyên liệu hầu như vô tận, dễ dàng khai thác tại chỗ. Cả một thành phố, đá chồng trên đá, nhìn xa,màu đá trắng sáng, tạo cho Giêrusalem một hình ảnh kiên cố, vững bền, pha chút ngạo nghễ. Người Dothái rất tự hào về thủ đô của họ, có đến gần 5000 năm lịch sử. Họ cất cao lời thánh vịnh 17: “Người là núi đá con nương nhờ,là thành lũy cho con ẩn mình,là Đấng giải thoát con…

Tôi ẩn náu nơi Chúa Trời tôi,

Người là núi đá, là khiên mộc,

Là thành lũy chở che,

Tôi chỉ cần hô lên:

Tôn vinh Chúa, là thắng ngay hết mọi địch thù.

Họ thâm tín rằng,

Thành thánh luôn được Thiên Chúa chúc phúc:

Xin Chúa từ Sion xuống cho muôn vàn ân phước,

Để trong suốt cuộc đời, bạn dược thấy Giêrusalem luôn phồn vinh” (Tv 127).

Người ta thường ví Giêrusalem như viên ngọc quý trên vương niệm nhà Israel. Vì thế trong cuộc tranh chấp hiện nay, Giêrusalem là mảnh đất không thể khoan nhựơng…!

Một góc Thành cổ Giêrusalem

Cổ thành Giêrusalem chỉ có diện tích 0,9 km2, hiện có 36.500 dân sinh sống trong đó chỉ có 4.000 người Do Thái, trên tổng số 700.000 dân của thành phố Giêrusalem hiện nay. Hình thù của nó bây giờ có từ năm 1538 khi Soliman II Magnifico cho xây tường thành hiện hữu. Thành Cổ Giêrusalem chia làm bốn khu phố: khu phố Do Thái với bức tường phía Tây, cũng gọi là bức tường than khóc, nơi người Do thái vẫn đến cầu nguyện và than khóc, đặc biệt trong ngày Sabát và các ngày lễ lớn; khu phố Hồi giáo từ cửa Damasco tới sân thượng với các đền thờ Hồi giáo; khu phố Kitô giáo với Vương Cung Thánh Đường Mộ Thánh; và khu phố Armeni chung quanh nhà thờ kính thánh Giacobê, vị Giám mục đầu tiên của Giêrusalem.

Hình thù của cổ thành Giêrusalem chịu ảnh hưởng của tình hình xung khắc kéo dài từ 60 năm qua. Vào cuối cuộc chiến tranh 1948-1949, Giêrusalem do nước Giordani hoàn toàn kiểm soát, và các người Do Thái buộc phải rời khỏi khu phố của mình. Sau cuộc chiến 6 ngày vào năm 1967, Israel kiểm soát toàn bộ cổ thành, và người Do Thái trở lại sống trong khu phố của họ, với các cộng đoàn nhỏ cả bên trong các khu phố khác. Trong khu phố Hồi giáo có trường Rabbi, theo khuynh hướng cực đoan Ateret Cohanim.

Nút thắt khó giải quyết nhất là khu vực bức tường phía tây (tường than khóc) và khu vực sân đền thờ Do Thái xưa kia, nơi hiện có hai đền thờ Hồi giáo.

13.ĐỀN THÁNH TRÊN NÚI

Khi nhắc đến Jerusalem thì thông thường Kinh Thánh muốn nói đến Đền Thờ trên núi Môria nơi Abraham sẵn lòng hiến tế Isaac. Đền thờ cũng là nơi ông Giacaria, cha của thánh Gioan Tẩy Giả, dâng hương phụng sự Thiên Chúa và được thiên thần hiện ra báo rằng ông sẽ có một người con trai chào đời (Lc 1:5-20).

Vào thời Chúa Giêsu, ngôi Đền Thánh Thứ Hai đứng uy nghi trên đỉnh núi để cho tất cả có thể nhìn thấy, được xây dựng vào thế kỷ thứ 6 trước CN. Đền thờ Chúa Giêsu đi vào là ngôi đền đã được vua Hêrôđê sửa chữa lại và nới rộng vào thế kỷ đầu tiên sau CN. Chúa Giêsu đã viếng Đền Thánh nhiều lần trong suốt cuộc đời của Người. Tròn bốn mươi ngày tuổi, thánh Giuse và Mẹ Maria đã mang Người đến đây để chu toàn tập tục theo Luật đã truyền (Lc 2:27). Năm mười hai tuổi người cùng cha mẹ đến Giêrusalem để tham dự lễ Vượt Qua của người Do Thái. Lúc đó cha mẹ lạc mất Người, nhưng vài ngày sau đó họ đã tìm thấy Người đang bàn luận, trao đổi với những thầy thông thái trong Đền Thờ. Người nói với họ rằng: “Sao cha mẹ lại tìm con? Cha mẹ không biết rằng con đang ở trong nhà của Cha con?” (Lc 2:49)

Trong suốt thời gian Chúa Giêsu trải qua cám dỗ và thử thách, ma quỷ đã đem Người đến đền thờ và nói với Người rằng: “Nếu ông là con Thiên Chúa, thì đứng đây mà gieo mình xuống đi! Vì đã có lời chép rằng: Thiên Chúa sẽ truyền cho thiên sứ giữ gìn bạn. Lại còn chép rằng: Thiên sứ sẽ tay đỡ tay nâng, cho bạn khỏi vấp chân vào đá”. Bấy giờ Đức Giêsu đáp lại: “đã có lời rằng: ngươi chớ thử thách Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi”. (Lc 4:9-12)

Ngay sau khi Chúa Giêsu vào thành và được dân trong thành vẫy lá chúc tụng, Người vào trong Đền Thờ, Người bắt đầu đuổi những kẻ bán trong Đền Thờ, lật bàn của những người đổi bạc và xô ghế của những kẻ bán bồ câu. Người không cho ai được mang đồ vật gì đi qua Đền Thờ. Người giảng dạy và nói với họ: “Nào đã chẳng có lời chép rằng: Nhà ta sẽ được gọi là nhà cầu nguyện của mọi dân tộc sao? Thế mà các người đã biến thành sào huyệt của bọn cướp!” Các thượng tế và kinh sư nghe thấy vậy, thì tìm cách giết Đức Giêsu. Quả thế, họ sợ Người, vì cả đám đông đều rất ngạc nhiên về lời giảng dạy của Người. (Mc 11:15-18). Rồi thì vào những ngày cuối, Đền Thờ sẽ gặp nhiều bất hạnh như lời Chúa Giêsu đã nhắc trong lời tiên tri của Người. Nhân có mấy người nói về Đền Thờ được trang hoàng bằng những viên đá đẹp và tặng vật lộng lẫy, Đức Giêsu bảo: “những gì anh em đang chiêm ngưỡng đó sẽ có ngày bị tàn phá.

Trong Phúc Âm đã nói rằng khi Chúa Giêsu tử nạn, bức trướng của ngôi Đền Thờ đã tự xé toạc từ trên xuống. ( Mt 27:51).

14.LỊCH SỬ CỦA NÚI ĐỀN THÁNH

Trong Kinh Thánh, Núi Đền Thánh xuất hiện đầu tiên như một ngọn núi của vùng đất Moriah, nơi mà ông Ápbraham hiến tế con trai của mình là Isaac và lập bàn hy tế (Sáng thế 22:2). Vua Đavít đã mua vùng đất từ Araunah Jebusite và dựng nên một bàn Thiên Chúa (2Sm. 24:16-25), Sau đó cả Đền Thánh Thứ Nhất và Thứ hai đều xây dựng trên đỉnh núi Đền Thánh. Theo truyền thống của Do Thái giáo, đỉnh cao này là trung tâm của thế giới, nền tảng của toàn bộ vũ trụ.

Con trai vua Đavít, Vua Solomon, đã dựng nên Đền Thánh đầu tiên, đây và cung hiến vào thế kỷ thứ mười trước CN. Vô số những con cừu và con bò được hiến tế tại đây được dâng tiến Thiên Chúa (l Vua 8:62). Việc xây dựng đền thánh kéo dài khoảng 7 năm. Sau đó dãy liên thành được xây dựng về phía Nam trong suốt mười ba năm. Trong suốt thời gian xâm lược Giuđa năm 586 sau CN, người Balylon đã hủy Đền Thánh Thứ Nhất và đã bắt đầu những người dân Giuđa đi lưu đày ( 2V 25).

Sau cuộc lưu đày người dân Babylon mất vùng Giuđa vào tay người Ba Tư. Vua Ba Tư Cyrus đã cho phép những người lưu đày trước về thành ( năm 538 sau CN). Ngoài ra, họ cho phép những người Do Thái bắt đầu cho công việc xây dựng Đền Thánh Thứ Hai. Gian cung thánh đường được sửa chữa lại và những vật dụng trong đền Thánh được phục hồi lại. Những năm sau đó, Zerubbael và Jeshua hướng dẫn dân Do Thái xây dựng Đền Thánh Thứ Hai và những vùng sung quanh đền được cung hiến vào năm 515 sau Công Nguyên.

Trong suốt thời kỳ Hasmonean, dưới sự cai trị Seleucid, Antiochus IV, đã công nhận Giêrusalem là thành bang của Hy Lạp, bắt đầu đàn áp đạo Do Thái, và thậm chí còn xúc phạm đến nơi Thánh. Với sự lãnh đạo của Judas Maccabaeus, những người Do Thái đã nổi dậy khởi nghĩa vũ trang. Năm 164 sau CN, Đền THỜ sẽ được tẩy uế và phục hồi lại thành ột trung tâm linh thiêng, thần thánh của người Do Thái ( 1Macabêô 4:36). Người Do Thái đã và vẫn đang tổ chứa kỷ niệm chiến thắng lớn của Hasmoneans bằng Lễ hannucka, trong Phúc Âm thánh của Gioan gọi là “Lễ Cung Hiến Đền Thờ”. (Ga 10:22).

Vào năm 37 trước CN, Đại đế Herode, với sự hậu thuẫn của người La Mã, đã trở thành Vua của Giuda. Trước khi Chúa Giêsu được sinh ra, Herode bắt đầu tái thiết Đền Thờ với dáng vẻ rất uy nghi. Ông ta đã mở rộng nền trên khoảng đất rộng với những trụ cột hình vòng cung và duy trì những bức tường đồ sộ. Sự tráng lệ và kích thước của Núi Đền Thánh và Đền Thờ trông rất ấn tượng với kỹ thuật xây dựng cao. Vẻ đẹp của Đền Thờ đã được đề cặp nhiều lần trong tài liệu của Josephus và những sử gia khác, thậm chí những giáo sĩ Do Thái cũng đã nói, “Những ai chưa nhìn thấy tòa nhà của Hêrôđê ( Đền Thánh) nghĩa là chưa nhìn thấy nhà đẹp”. Trong Phúc Âm của Gioan đã chép rằng công trình này mất bốn mươi sáu năm để hoàn thành. (Ga 2:20).

Tuy nhiên, Đền Thờ Thứ Hai kéo dài cho đến 70 năm sau Công Nguyên. Bốn năm sau đó, cuộc nổi dậy của người Do Thái, nhiều thành phố chìm trong biển lửa và Đền Thờ cũng bị đốt cháy. Như Chúa Giêsu đã tiên đoán trước, không một tảng đá nào còn sót lại trong sự tàn phá này. Titô đã mang Menorahchân nến bảy ngọn về La Mã.

Trong suốt thế kỷ thứ hai sau Công Nguyên, vào khoảng thời gian cuộc nổi dậy của Bar Kokhba, người La Mã xây dựng lại thành phố làm thuộc địa của La Mã, và gọi nó là “Aelia Capiyolina”. Người La Mã xây dựng Đền Thờ ngoại đạo của họ dâng kính Thần Jupiter trên nền Núi Thánh. Nhằm tang thêm sự sỉ nhục họ cấm những người Do Thái vào thành thánh. Trong suốt thời Byzantine, sau khi Kitô Giáo trở thành tôn giáo chính thức, Jerusalem trở thành thành phố của Kitô Giáo. Thành phố Giêsusalem trở lại là một trung tâm tín ngưỡng dầy đặc các nhà thờ và những học viện tôn giáo khác, nhưng Đền thánh vẫn bị tàn phá như một gợi nhớ lời tiên tri của Chúa Giêsu. (Mc 13:2).

Năm 614 sau Công Nguyên, người Ba tư chinh phục Giêrusalem, tiêu hủy nhiều nhà thờ và tu viện. Nhưng không lâu sau đó, vào năm 628, Giêrusalem trở về tay người La Mã. Triều đại Hoàng Đế Heraclius đã cố gắng, nỗ lực khôi phục lại sự lộng lẫy của thành phố trước đây. Chỉ mười năm sau đó, Giêrusalem một lần nữa đổi chủ, rơi vào tay của những người Ả Rập Hồi Giáo. Vua Thổ Nhĩ Kỳ Omar công nhận ngọn núi nơi đã có Đền Thờ là nơi mà nhà tiên tri Môhamét lên trời. Sau đó thánh đường Hồi Giáo đầu tiên được xây dựng tại đây.

Ngày nay, những du khách đến thăm núi Đền Thánh có thể hình dung ra diện tích tương đối của Đền Thánh Giêrusalen ngày xưa. Khu vực này hiện nay là một sân rộng lớn với hai kiến trúc rất ấn tượng: đền thờ Đá Tảng và thánh đường Hồi Giáo El Aqsa. Đền Thờ Đá Tảng là một trong những đền thờ đẹp nhất trong thế giới Hồi Giáo và là một trong những cột mốc tuyệt đẹp ở Giêrusalem. Đền thờ được xây dựng bởi Vua Thổ Kỳ Umayyad vào băn 6912 sau Công Nguyên. Mái vòm bằng vàng được dưngj thẳng đứng trực tiếp trên tảng đá nơi mà những tín đồ Hồi Giáo tin rằng đáng tiên tri Moohamét thăng thiên. Đền thờ được bao quanh bởi những tấm khảm lộng lẫy, những cửa sổ kính đầy màu sắc và đồ khảm tuyệt đẹp. Trang trí bên ngoài được trùng tu lại trong nhiều thế kỷ, nhưng hầu hết những vật trang trí bên trong vẫn còn nguyên bản. Ở nơi đây, tòa nhà tám cạnh là một trong những đài tưởng niệm Hồi Giáo cổ nhất của vùng Thánh Địa.

Mô hình Đền thờ Đá Tảng Hồi giáo

Bên trong Đền thờ Đá Tảng Hồi giáo

Tảng đá này tương truyền ông Apraham sát tế Isaac theo lời Đức Chúa.

Nhà thờ Hồi Giáo El Aqsa tọa lạc tại điểm cuối phía Nam núi Đền Thánh, được xây dựng sau “ Đền thờ Đá Tảng” (Dome of the Rock). Dường như nhà thờ do Abd el Makil khởi công xây dựng và con trai ông Walid I hoàn thành. Bên trong nhà thờ, nổi trội hơn hết là những dãy cột, trần nhà, những tấm thảm và các cửa sổ kính lộng lẫy. Trong khi đền Thánh Đá Tảng được bảo quản và trang trí theo nguyên bản, Nhà thờ Hồi Giáo El Asqua hoàn toàn khác với nguyên bản của nó vào thế kỷ thứ tám.

Thập Tự Quân chiếm thắng Giêrusalem vào năm 1099. Trong suốt thời kỳ Thập Tự Chinh và sau khi “Vua của Giêrusalem” xưng vương, Núi Đền trở thành một trung tâm Thiên Chúa Giáo với các nhánh tôn giáo đa truyền thống. Các tín hữu Thiên Chúa Giáo đã chuyển những tòa nhà trên núi Đền thành những nơi thánh cho các tín đồ Hồi Giáo. Theo tiếng Ảrập nó được gọi là “El Haram esh Sharis”“the Noble Sanctuary”.

Những cuộc khai quật khảo cổ ở chân Núi Đền đã khám phá nhiều điều kinh ngạc từ giai đoạn Đền Thánh thứ Nhất đến Đền Thánh Thứ Hai và giai đoạn Ottaman. Từ những khám phá này có thể tái dựng lại ngôi đền qua nhiều giai đoạn khác nhau, kể cả lối vào và các bức tường bao bọc quanh nó.

Phía Nam của Núi Đền, sau khi khai quật khu Ophel đã phơi bày hầu hết cấc giai đoạn lịch sử của Giêsusalem, từ thời hoàng kim của 3.000 năm về trước.

Phía Bắc của Núi Đền các nhà khảo cổ đã khai thông toàn bộ chiều dài của đường hầm (khoảng 550m, 1650 bộ) bao gồm luôn cả phần tường thời của Đền thời Hêrôđê. Phần hạ thành của bức tường hiện nay là thành phần nguyên thủy thời vua Hêrôđê. Việc khai quật cho thấy toàn bộ chiều dài thành cũ còn đang nằm ẩn dưới lòng đất.

15.BỨC TƯỜNG THAN KHÓC. (The Western Wall)

Đây là nơi cực thánh đối với người Do Thái, bức tường này là một phần của bức tường do Herođê xây xung quanh Đền Thờ thứ hai vào năm 20 trước CN.

Sân chia làm hai phần rõ rệt: một bên dành cho các ông, một bên dành cho các bà. Các quân nhân phụ trách an ninh được trang bị súng ống như thời chiến. Bức tường này cũng là bức tường cầu nguyện. Trên bức tường giữa các kẻ đá đầy kín những giấy xin ơn.

Người Do Thái cầu nguyện bên Bức tường than khóc

ĐGH Benedict XVI cầu nguyện bên Bức tường than khóc, một phần còn lại của Thành Giêrusalem khi xưa.

Theo luật do thị trưởng Giêrusalem đặt ra, bất cứ du khách nào đến đây, đều phải ăn mặc chỉnh tề, không được mặc quần soọc và áo không cổ, phải đội mũ. Nếu ai không có mũ thì ít ra phải đội mũ chõm (Kippa) có để sẵn ở lối vào. Người Do Thái thì phải khoác thêm áo choàng ngoài màu trắng có sọc đen. Tôi lần vào hành lang bên trong, áo choàng la liệt trong các tủ đứng để tùy nghi sử dụng. Ngoài sân, người đến càng đông, chỗ thì tụ họp cầu nguyện bên các cuốn Thánh Kinh có các Rabbi hướng dẫn; chỗ thì đám đông đọc Thánh Vịnh cầu nguyện hai tay ngữa ra, tha thiết trầm buồn! Chỗ vui nhộn do các bé gái Do thái nhảy múa. Ai cũng thích ngắm nhìn các em bé, chúng dễ thương làm sao.

Bức tường lịch sử này đã trở nên biểu tượng cho cuộc sống trở về Đất Hứa của dân tộc Israel. Một biểu tượng đầy bi thảm! Một vết thương không bao giờ lành!

15.HỒ CHIÊN ( BETTHESDA).

Tại Giêrusalem, gần Cửa Chiên, có một hồ nước, tiếng Hípri gọi là Bếtdatha. Hồ này có năm hành lang. Nhiều người đau ốm, đui mù, què quặt, bất tọa nằm la liệt ở đó, (chờ cho nước động, vì thỉnh thoảnh có Thiên Thần Chúa xuống hồ khuấy nước lên; khi nước khuấy lên, ai xuống trước, thì dù mắc bệnh gì đi nữa cũng được khỏi). Ở đó có một người đau ốm đã 38 năm. Đức Giêsu thấy anh nằm đấy và biết anh đang sống trong trình trạng đó đã lâu, thì nói: “ Anh có muốn khỏi bệnh không ?”



Cổng Chiên tại Hồ nước Bếtdatha

Hồ nước Bếtdatha gần cổng thành Stephane (Cổng Lion) được đào ở dưới thung lũng Bezetha. Có lẽ nó cùng thời với Hồ Chiên của thời kỳ Ngôi Đền Thứ Hai.

Bệnh nhân đáp: “Thưa Ngài, khi nước khuấy lên, không có người đem tôi xuống hồ. Lúc tôi tới đó đã có một người khác xuống trước mất rồi!” Đức Giêsu bảo anh “Anh hãy trỗi dậy, vác chõng mà đi!”Người ấy liền được khỏi bệnh, vác chõng và đi được. (Gioan 5:29).

Mô hình hồ nước Bếtdatha tại bảo tàng Israel

Tàn tích hồ nước Bếtdatha

Hai hồ nước lớn được xây dựng là một phần hệ thống cấp nước, sau này hang động đào sâu về phía Đông của hồ để cung cấp nước vào bể chứa nước và hồ tắm dùng cho mục đích tôn giáo và chữa bệnh. Theo Phúc Âm của Thánh Gioan, thì tại đây Đức Giêsu đã gặp và chữa bệnh cho người đàn ông bị bệnh đã 38 năm (Ga 5:29).

Trong suốt thời kỳ Thập Tự Chinh và Byzantine đã xây dựng các nhà thờ lớn để tôn vinh danh việc chữa lành bệnh tật. Cùng thời điểm này, họ đã xây dựng các nhà thờ để tôn vinh nơi sinh của Đức Maria theo truyền thuyết là một nơi nằm trong khu vực này.

Nhà thờ Thánh Anna - thân mẫu Đức Maria

Thánh Anna và Đức Maria

Gian cung thánh nhà thờ Thánh Anna

Nơi được cho là Đức Maria được hạ sinh tại đây

Nhà thờ Thánh Anna nhìn từ bên ngoài

Khuôn viên nhà thờ Thánh Anna

Tranh vẽ cảnh sinh hoạt gia đình Thánh Anna & Gioakim, Đức Maria

Đức Trinh Nữ Maria

Ngày nay, thánh đường thánh Anna tọa lạc ngay cạnh các hồ nước, được các Thập Tự Quân xây dựng vào khoảng năm 1130 và cung hiến cho bà thánh Anna, Thân mẫu Đức Maria. Ngôi thánh đường xây dựng theo lối kiến trúc La Ma là kiểu kiến trúc mái vòm truyệt đẹp và là một trong những ngôi nhà thờ thời Thập Tự Chinh đẹp nhất vùng Đất Thánh.

Sau thất bại của Thập Tự Quân, vị vua Hồi Giáo Saladin chuyển nhà thờ làm trường học để tưởng thưởng lòng trung thành của các tín đồ Hồi Giáo. Vào năm 1856, sau cuộc chiến Crimean, Hoàng đế Ottman tặng khu này cho Pháp để cám ơn họ đã giúp đỡ ông trong chiến tranh. Cuối cùng nhà thờ đã được phục hồi lại nguyên trạng.

16. KHU VỰC THIÊN CHÚA GIÁO & ĐƯỜNG THÁNH GIÁ

Khu vực Thiên Chúa Giáo nằm phía Tây Bắc của thành cổ Giêrusalem ngay tại trung tâm khu này là Đại thánh đường Mộ Thánh, Tọa lạc dọc theo một con đường nhỏ được gọi là “Via Dolosa” (Chặng đường Thánh Giá), được bao bọc xun quanh bằng rất nhiều những nhà thờ, đan viện, trung tâm hành chánh của các giáo phái, viện từ thiện, và cả những nhà nghỉ cho khách hành hương.

 

“Via Dolosa” đánh dấu chặng đường Chúa Giêsu vác Thánh giá đi đến nơi chịu đóng đinh. Ngày nay tại Giêrusalem, khi đi viếng các chặng đành Thánh Giá người ta đi theo chặng đường đã có từ thời trung cổ: chặng thứu nhất bắt đầu từ khu Hồi Giáo và những chặng còn lại nằm trong khu Thiên Chúa Giáo, và từ chặng thứ mười đến thứ mười bốn đều nằm bên trong Đại thánh đường Mộ Thánh. Cứ mỗi thứ sáu, các khách hành hương cùng đi chặng đàng Thánh Giá với các Cha dòng Phaxico để kính nhớ lại cuộc thương khó của Đức Kitô.

Đây là “Thành của các Tiên Tri”, “Thành Hòa Bình”. Đới với người Hồi giáo, Giêrusalem là miền Đất Thánh thứ ba, sau Mecca và Medina. Người Do thái giáo thì coi Giêrusalem là nơi khai nguồn tôn giáo của họ. Còn với người Kitô hữu, Giêrusalem gắn liền với những ngày cuối cùng của Đấng Cứu Thế, nơi Chúa đã từng được tôn vinh khi tiến vào thành, chịu khổ hình thập giá và đã sống lại.

Với thập giá trên vai, Chúa Giêsu ra khỏi dinh Philatô ; vì Chúa kiệt sức nên họ đã phải bắt ông Simon Cyrênê giúp Chúa. Một đội trưởng và 4 người lính Rôma dẫn Chúa với hai tội nhân đến nơi xử, Golgôtha, một đồi nhỏ ở ngoài thành mạn tây bắc và không cách xa thành lắm. Lúc đó vào khoảng trưa. Chúa phải đóng đinh giữa hai người trộm cướp, một tên hùa với những người Do thái xỉ nhục Chúa, còn tên kia hối hận và tin tưởng vào Chúa, đã được Chúa hứa cho vào nước Thiên đàng (Lc 23,43). Khi quân lính chia nhau áo Chúa và các Thượng tế cùng với những người qua lại chế nhạo Chúa, một số những bạn trung thành tới bên thánh giá : Đức Maria Mẹ Chúa, Gioan môn đệ yêu quí, và những người nữ đạo đức. Họ được nghe những lời sau cùng của Chúa và lời Chúa kêu lên (lúc 3 giờ chiều) khi Chúa thở hơi cuối cùng dưới một bầu trời tối tăm và đất động, như thiên nhiên cũng muốn dự phần vào cái chết của Đấng Thiên Chúa tạo thành.

Hôm đó là ngày thứ sáu 14 Nisan, tức là ngày 7 tháng tư dương lịch năm 30.

Về ngày Chúa chịu Tử nạn, chúng ta biết chắc chắn đó là ngày thứ sáu vì các Phúc Âm đều ghi hôm đó là ngày vọng ngày Sabbat (parasceve) (Mt 27,62 ; Mc 15,42 ; Lc 23,54 ; Ga 19,31). Theo Thánh Gioan, Chúa Giêsu đã chịu chết ngày người Do-thái ăn tiệc chiên, tức là ngày 14 tháng Nisan (Ga 13,1 ; 19,14 ; cf. I Cor 5,7). Vì thế ngày thứ sáu năm đó cũng là ngày vọng lễ Vượt qua. Chúa Giêsu chịu chết ngày 14 tháng Nisan và là ngày thứ sáu trong tuần. Năm Chúa Giêsu chịu chết phải hội đủ những điều kiện sau đây : dưới thời Philatô làm Tổng trấn xứ Giuđêa (từ năm 26 đến năm 36), ngày thứ sáu và ngày 14 Nisan. Chỉ có những năm 27, 30, 33 hội đủ 3 điều kiện đó. Theo những điều đã nói ở trên về năm thứ 15 triều Hoàng đế Tibêriô, về khởi điểm và thời gian đời công khai của Chúa Giêsu, những năm 27 và 33 không thể chấp nhận được vì vào dịp lễ Vượt qua năm 27 Chúa Giêsu chưa bắt đầu hoạt động ; năm 33 lại muộn quá. Trái lại, năm 30 chính là năm mà những tính toán tóm tắt ở trên đều quy lại. Trong năm 30, ngày 7 tháng tư dương lịch là ngày thứ sáu và là ngày 14 Nisan. Những chứng lý xác định niên hiệu này rất có giá trị và ta có thể coi đó là niên hiệu cuộc Tử nạn của Chúa. Khi chịu chết, Chúa được từ 34 đến 36 tuổi. Số tuổi tùy theo niên hiệu Giáng sinh được chấp nhận.

Vì là ngày vọng Sabbat, năm đó trùng ngày với đại lễ “Vượt qua” do đó phải cất xác trước khi mặt trời lặn. Giuse Arimathia, thuộc Hội đồng Tối cao, một phú hộ bí mật theo Chúa, đã xin Philatô cho phép cất xác Chúa đã bị đâm thủng cạnh sườn. Với sự giúp đỡ của Nicôđêmô và các gia nhân, ông đỡ xác Chúa xuống khỏi thập giá, và sau khi đã rửa xác theo tục lệ, quấn xác Chúa bằng băng vải có tẩm mộc dược và thuốc thơm và lấy khăn bọc xác Chúa, Giuse Arimathia đã an táng Chúa vào huyệt mà ông làm sẵn cho mình trong một thửa vườn gần núi Sọ.

Chúa Giêsu trước Quan tổng trấn Philato

Đi Đàng thánh giá là đỉnh điểm cuộc hành hương. Con đường khổ ải có 14 chặng theo truyền thống, dài khoảng 500m từ dinh Philatô đến đồi Golgotha. Phần đầu qua khu Hồi giáo, phần còn lại đi qua khu Kitô giáo. Bài ca "Lạy Chúa, con đường nào Chúa đã đi qua, con đường nào Ngài ra pháp trường, mão gai nào hằn sâu trên trán? Lạy Chúa thánh giá nào Ngài vác trên vai, đau thương nào phủ kín tâm tư? Đường tình đó Ngài dành cho con.." được hát lên với tất cả xúc động trào dâng.

Hình ảnh đám đông dân chúng hô vang: đóng đinh nó vào thập giá

Chặng thứ I khởi đầu từ pháo đài Antonia. Nơi Chúa bị lên án tử hình, bây giờ là trường Hồi giáo Omarya. Có một nhà nguyện nhỏ ghi lại sự kiện này... Chúa rời dinh quan Philatô phỏng 12 giờ trưa Ngài phải vác lấy giá gỗ của mình. Cổ đeo lủng lẳng tấm bảng sơn trắng nêu rõ tội danh. Đi trước mở đường là đoàn kỵ binh. Hai bên là đội binh đầy đủ vũ khí gươm đao. Cùng bị điệu đi xử tử với Chúa là hai tên trộm cướp đúng như Phúc âm mô tả. Dân chúng ùa theo sau, người nguyền rủa, kẻ chửi bới, thù hằn hoặc chỉ đơn giản vì tò mò. Con đường qua các phố xá chật hẹp, nếu tính thẳng như chim bay thì phỏng chừng 200 mét, nhưng thực tế ngoằn ngoèo lên đồi xuống dốc khoảng 500 mét. Đoàn diễu hành tiến ra ngoại thành bằng cổng Ephraim, bình dân gọi là cổng vuông, vì cổng xây vuông góc với tường thành phố Giêrusalem, sau này cổng được gọi là chợ Roma (Forum Roman). Cổng Ephraim hình cái răng cày nhọn hoắt, nhô ra phía ngoài, người ta chỉ có thể vào cổng từ phía bắc xuống phía nam và ra cổng từ hướng đông sang hướng tây.

Đi qua Vòm “Đây là Người”, đó là chặng thứ thứ II, III.

Nhà Nguyện Chúa chịu đánh đòn

Chặng thứ II nằm tại khu nhà của dòng Phanxico bao gồm nhà nguyện kết án và nhà Nguyện Đánh Đòn. Nhà thờ mô phỏng lại kiểu dáng ngôi nhà thờ cổ xây dựng thời Byzantine. Phía ngoài nhà thờ có một hòn đá đánh dấu nơi bắt đầu chặng đường khổ nạn ( Lithostrotos) của Chúa, hòn đá lấy từ sân pháp đình tại pháo đài Antonia, là nơi họ đã đặt Thánh Giá lên Vai Chúa và Người đã vác thập giá trên vai đi đến núi Sọ.

Nguyện đường Đánh Đòn:

Đây là nơi Chúa chịu đánh đòn trước khi vác Thánh giá đến đồi Gôngotha

Nhà nguyện tọa lạc ngay trên nền móng cũ của nhà thờ cổ. Một chi tiết đáng quan tâm: ba mặt làm bằng kiếng màu mô tả những cảnh khác nhau: Philatô rửa hai bàn tay tội lỗi vì đã kết tội Chúa (Mt 27: 24); Chúa Giêsu phải đội vòng gai trên đầu; Baraba khóc vì vui mừng đã được phóng thích.

CỔNG VÒM NƠI CHÚA GIÊSU ĐỘI MẠO GAI DÒNG TU NỮ TỬ SION

Cổng vòm hiện đại là một phần của cổng vòm ba khung rộng lớn dẫn vào thành phố Aelia Capitolina (Giêrusalem thời La Mã), được xây dựng bởi Hoàng đế Hadrian vào thế kỷ thứ hai sau CN. Ngày nay, nhịp vòm trung tâm mở rộng ra tới con đường, trong khi cung vòm phía Bắc kết nối với nhà thờ của dòng.

Cha Alphonse Ratisbonne xây dựng dòng vào năm 1857, khi khai quật bên dưới của nhà thờ, các nhà nghiên cứu đã tìm ra chứng cứ thật khó tưởng tượng: thành Giêrusalem như đang còn trong thời La Mã cổ.

Theo truyền thuyết đây chính là nơi Phôngxiô Philatô đã đưa Chúa Giêsu ra trước đám đông và nói:”Này là người …” bằng tiếng Latin “Ecce Homom”

Một trong những điều làm nhiều người quan tâm la tìm thấy những nét khắc trên nền đá “trò chơi của Vua” mà lính gác La Mã thường chơi, nét khắc này có chữ “ Basileus” (“Vua” trong tiếng Hy Lạp). Phiến đá này được tìm thấy khi khai quật bên trong dòng tu Nữ Tử Sion.

Bên trong tu viện du khách có thể thấy rất nhiều dấu tích khảo cổ đầy ấn tượng, tầng trên của tu viện là nhà nghỉ cho các khách hành hương. Từ mái nhà khách tu viện mở ra một tầm nhìn tuyệt đẹp về Thành cổ.

Chặng thứ III: đánh dấu vị trí mà Chúa Giêsu kiệt sức ngã quỵ lần thứ nhất dưới sức nặng của thập tự giá. Nơi đây được xây dựng từ một nhà nguyện do những lính Ba Lan đến Giêrusalem trong cuộc chiến tranh thế giới thứ II xây dựng nên. Mặt tiền của nhà nguyện là một tác phẩm chạm khắc trên đá mô tả sinh động hình ảnh của chặng Thứ ba. Ngày nay, phái Anh giáo chăm sóc nguyện đường này.

Chặng thứ IV: Chúa gặp Đức Mẹ, nơi hiện nay là nhà nguyện của Hội Thánh Công giáo Armenia… Một bức phù điêu trên đá mô tả nơi Chúa Giêsu gặp Đức Mẹ trong cuộc khổ nạn. Kế bên, trong nhà thờ Đức Mẹ Sầu Bi, là nền đá khảm của nhà thờ cổ Byzantine. Nhà thờ được trang trí tuyệt đẹp, bên trong có trưng bày một đôi dép mũi hướng về phía Bắcmẫu dép này được thấy trong mẫu thạch bản hồi thế kỷ thứ 14 sau CN – như thể nơi đây Mẹ Maria đã đứng đau khổ nhìn con mình vác thập giá.

Chặng thứ V: ông Simon vác đỡ Thánh giá cho Chúa Giêsu. Một nhà nguyện của các Cha dòng Phanxico được xây dựng vào thế kỷ thứ 9 để ghi dấu tại nơi này. Từ nơi đây chặng đường Thánh Giá hướng lên núi Sọ.

Chặng thứ VI: bà Veronica trao khăn lau mặt Chúa. Trong khi thực hiện sứ vụ, Chúa Giêsu đã chữa khỏi bệnh cho một người phụ nữ tên là Veronica, để tỏ lòng biết ơn, bà đã đi theo Chúa đến nơi đóng đinh Ngài. Khi bà lau những giọt mồ hôi chảy xuống. Dấu vết gương mặt của Ngài vẫn còn lưu lại trên chiếc khăn.

Nhà thờ Thánh Veronica đặt ở nơi bà Veronica sinh sống và được các nữ tu dòng “ Tiểu muội của Chúa Giêsu” chăm sóc khu vực này được người Thiên Chúa Giáo Hy Lạp quản lý từ năm 1883. Phía dưới nhà thờ vẫn còn lưu lại vết tích của nhà thờ cổ xây dựng hồi thế kỷ VI sau CN.

Tảng đá in dấu tay Chúa Giêsu khi Ngài vác Thánh giá đi ngang qua đây. Dưới sức nặng của cây Thánh giá, và những đau đớn của thể xác bởi những đòn roi, Chúa Giêsu đã chống tay vào bức tường để chống đỡ sức nặng của cây thập tự.

Chặng VII: Chúa Giêsu ngã lần thứ hai. Nơi đây ngày xưa là “ Cửa Công chính” – nơi tội phạm đứng để nghe phán quyết. Trên một cây cột kiểu La Mã của nhà nguyện Công Giáo đánh dấu nơi mà Chúa Giêsu quỵ xuống trong chặng đường vác Thánh giá xuyên qua cổng thành. 

Chặng VIII: Chúa Giêsu đứng lại yên ủi dân thành Giêrusalem. Sự kiện này được đánh dấu trên một hòn đá bằng một dấu thánh giá Latinh trên bức tường của nhà thờ Chính Thống Hy Lạp. Gần bên dấu thánh giá có lời ghi: “Chúa Giêsu, người chiến thắng”

Chặng thứ IX: Chúa Giêsu ngã lần thứ 3. Các truyền thống xưa nói rằng Chúa Giêsu ngã lần thứ ba không xa nơi bị đóng đinh. Một cây cột La Mã đóng dấu vị trí mà Người đã quỵ lần thứ ba cũng là lần cuối cùng. Cây cột này được ráp vào trong bức tường của một nhà thờ của Giáo Hội Kitô Giáo Ai Cập. Trong thời kỳ Thập Tự Chinh nơi đây có tu viện lớn: một phần tu viện vẫn còn tồn tại đến ngày nay. Kế bên một phần hiên ta sẽ thấy được mái nhà nguyện kinh thánh Helena (một phần của nhà thờ Mộ Chúa) nơi cộng đoàn các thầy tu dòng Abyssini hiện đang sinh sống.

Đi qua những khu phố chật chội, lát đá, gập ghềnh lên xuống, người qua kẻ lại ồn ào mua bán đủ thứ những vật kỷ niệm, những sản phẩm địa phương v.v. những người đi đàng thánh giá, vẫn âm thầm nhìn lại từng chặng của cuộc khổ nạn. Cảnh đi đường thánh giá quá quen thuộc đến mức như một thứ sinh hoạt thường ngày ở đây, chẳng gây ngạc nhiên hay chú ý của bất cứ ai! Kẻ buôn người bán trả giá náo nhiệt, tiếng chuông lắt rao hàng inh ỏi, những người khuân vác chen vào cả khách hành hương đang suy niệm, những tay chụp ảnh ra dấu mời gọi v.v. coi như hồn ai nấy giữ, việc ai nấy làm… Tôi liên tưởng đến cảnh hỗn loạn mà Chúa phải dùng roi để xua đuổi bọn con buôn ra khỏi đền thờ ngày xưa…

Chúng tôi dừng lại mỗi chặng ít phút, gợi một ý tưởng để suy niệm, để thông phần thống khổ với Đấng đã yêu thương cho đến cùng.

Đây là nơi Bà Veronica trao khăn lau mặt Chúa Giêsu

Cuối cùng khu vực Vương Cung Thánh Đường Mộ Thánh. Năm chặng cuối cùng đều ở trong khu vực này, từ chặng thứ 10 - 14. Nơi Chúa chịu lột áo, nơi Chúa chịu đóng đinh, tắt thở trên thập giá, hạ xác xuống và chịu mai táng trong mồ. Địa điểm Chúa chịu treo trên thập giá, dưới gầm bàn thờ, có một cái lỗ mà ai đến cũng muốn đặt tay vào và quỳ gối hôn kính vì tương truyền vì đó là nơi cắm thánh giá Chúa.

Sau khi Hoàng đế Constantine trở lại đạo, ông ban hành sắc lệnh và khuyến khích mọi người hãy trông cậy vào Thiên Chúa, ông và mẹ của mìnhbà Helenađã xây dựng lên nhà thờ đầu tiên ở khu vực này ( Thế kỷ thứ 4 sau CN). Theo lệnh của hoàng đế, nhà thờ xây rất đẹp và rộng lớn. Cấu trúc Nguyên Thủy đã phá hủy trong thời kỳ Ba Tư xâm lược vào những năm 614, và sau đó đã được phục chế vào năm 628, khi hoàng đế Heraclius chiến thắng người Ba Tư, rồi chỉ một phần còn tồn tại sau khi bị người Hồi Giáo phá hủy vào thế kỷ thứ 11. Di tích của thánh đường Mộ Thánh đầu tiên được khai quật lại từ đá, ấy là đồi Golgotha và khu mộ Thánh.

Cũng trong thế kỷ này Hoàng đế Constantine Monomachus đã ra lệnh sửa chữa các tòa nhà bị phá hủy trước kia. Vào năm 1099, khi Thập Tự Quân tiến vào thành phố, họ đã thay đổi hình dáng của tòa nhà, mở rộng thêm, đồng thời trang trí thêm với rất nhiều bức khảm đá tinh vi và những tác phẩm điêu khắc bằng đá.

Vương cung thánh đường nhà thờ Mộ Thánh

Nền tảng cơ bản của Đại thánh đường Mộ Thánh do các tòa nhà liên hợp trước đây hình thành như chúng ta đang thấy ngày nay. Trung tâm của khu phức hợp là phần Mộ Chúa; phía trên là mái vòm vĩ đại tráng lệ nổi bật bởi những tia sáng chiếu vào. Bên cạnh đồi Golgotha là nhà nguyện. Phía dưới Golgotha là nhà nguyện Adam, được xây dựng để kính nhớ người đàn ông đầu tiên của nhân loại. Ngay lối vào Đại thánh đường có đặt tảng đá dùng làm Lễ xứa dầu Thánh, mà theo truyền thuyết, Chúa Giêsu được đặt nơi đây để tẩm liệm trước khi an tang. Bên trong khu liên hợp có rất nhiều nhà nguyện được dùng làm nơi cầu nguyện.

Tòa nhà là nơi tập trung nhiều giáo phái: bao gồm Công Giáo, Chính thống Hy Lạp, Acmêni, nguời Xiri và chính thống Ai Cập, trong khi hệ phái Abyssini (Ethopia ngày nay) giữ một phần phía trên sát mái.

Khu vực này thật đông người. Bầu khí cầu nguyện trang nghiêm. Nhiều người quỳ gồi trên nền đá cầu nguyện sốt mến.Mọi người xếp hàng dài chờ đến lượt hôn kính chặng thứ 11 và 12. Thời gian dài chờ đợi là lúc để tâm suy gẫm về cây thập giá.

Chặng thứ X: Lý hình lột áo Chúa Giêsu. Trên đỉnh Golgoth (Calvary) là một nhà nguyện La tinh tuyệt đẹp kính nhớ nơi Chúa Giêsu bị đóng đinh vào Thánh Giá. Tâm điểm là một bàn Thánh bằng bạc, tặng vật của một vị công tước xứ Trung Ý, mô tả nỗi đau đớn của Chúa Giêsu theo phong cách cổ điển thời Phục Hưng, bên trên bàn Thánh là một bức tranh đá khảm đá còn giữ lại từ Thập Tự Chinh mô tả hình dáng Chúa Giêsu, trước đây đã từng được trang trí toàn bộ nhà nguyện.

Tranh vẽ Chúa Giêsu chịu chết trên Thánh giá

 Chặng thứ XII: Chúa Giêsu chết trên thánh giá. Tại Gôngôta (Calvary), kế bên điện thừ La tinh là một bàn thờ Chính Thống Hy Lạp, có một đĩa bạc tròn bên dưới Bàn Thánh đánh dấu nơi Chúa Giêsu chịu nạn, 2 bên cung Thánh là 2 tên trộm bị đóng đinh cùng với Chúa Giêsu, nền đá bên dưới bàn Thánh là phiến đá nguyên thủy của đồi Gôngôta xưa, nền đá này ăn sâu xuống nền của nhà nguyện Adam bên dưới, phiến đá bên dưới có một khe nứt lớn bởi trận động đất lúc Chúa trút hơi thở cuối cùng. “ Trái đất rung động và đá bị vỡ” ( Mt 27:51).

Phía dưới bàn thờ là nơi có một lỗ nhỏ phía dưới để dựng Thánh giá Chúa, khi đến đây, các tín hữu hành hương đều cho tay sờ lỗ cây Thánh giá.

Chặng thứ XIII: Tháo xác Chúa Giêsu xuống, kính nhớ việc tháo xác Chúa Giêsu xuống Thánh Giá, trong khi Mẹ Maria đứng cạnh bên. Các Cha dòng Phanxico xây một gian Thánh để dâng kính Mẹ Maria đồng trinh, bức tranh Đức Mẹ Sầu Bi đặt trong gian Thánh được đem về từ Lisbon vào năm 1778. Bức tranh được trang trí với một vương niệm bằng vàng và những tặng vật quý báo do khách hành hương dâng kính, khuôn mặt Đức Mẹ lột tả sự đau khổ tột cùng của người Mẹ trước cái chết của Chúa Giêsu.

Tảng đá hạ xác Chúa Giêsu để tẩm liệm trước khi đưa thi hài vào mộ táng

 Sau khi ông Giuse tháo xác Chúa Giêsu xuống khỏi thánh giá, họ đặt người lên “tảng đá Xức Dầu Thánh” hiện nay phiến đá này được đặt tại lối đi vào nhà thờ để tẩm liệm Ngài. Chặng thứ XIV: Táng xác Chúa Giêsu trong hang đá. Nơi an táng Chúa và nơi Chúa Phục sinh nằm ở tâm điểm của Đại thánh đường Mộ Thánh. Một nhà tròn mái vòm che phủ Mộ Chúa Giêsu, phía trên lối vào Mộ Thánh là bức tranh mô tả Chúa Giêsu chiến thắng cái chết và Phục Sinh. Nơi đây có 2 gian nhoe: Nhà nguyện của Thiên Sứ và Mộ Chúa. Phiến đá tại Mộ Thánh được phủ lên một lớp cẩm thạch và bên trên phiến đá là bức tranh mô tả Chúa Phục Sinh. Cây thập tự là khổ giá của người Roma ưa dùng để hành quyết các tội phạm nguy hiểm, ngõ hầu nêu gương cho kẻ khác. Chúa Giêsu đã ám chỉ tới nó khi tuyên bố: “Khi nào bị treo lên cao, Ta sẽ kéo mọi sự lên cùng Ta” (Ga 12, 32). Điều mà loài người chủ ý dùng để hạ nhục Ngài, thì Ngài sử dụng như khí cụ vinh quang. Nó là một cây gỗ dài chừng hơn ba mét, được bào vuông. Chiều dài và sức nặng được tính toán để phạm nhân có thể vác bổng lên vai đi ra pháp trường. Không có chuyện kéo lê thân cây dọc theo đường phố. Đòn ngang bên trên cũng phải được tính toán hợp lý. Như vậy cây khổ giá có hình chữ thập, di chuyển dễ dàng, nhưng phải đủ cứng cáp để có thể chịu đựng một thân xác vài chục kilô và đứng vững lâu dài.

Lối vào Mộ Thánh

Còn gỗ thì thuộc loại cây nào? Có rất nhiều truyền thuyết hoang đường. Có người lý luận phải là loại quí báu, để mang lại hoa quả tốt lành cho nhân loại. Khả năng đúng nhất là loại gỗ thông, thường mọc đầy trong vùng ấy. Thông vùng Palestine có nhiều chủng loại, người ta vô phương xác định giá gỗ Chúa Giêsu thuộc chủng loại nào? Có chuyện còn nói rằng cây đó được đốn ở thung lũng phía nam thành phố Giêrusalem, bây giờ thuộc phạm vi tài sản của tu viện Hy lạp gần đấy gọi là tu viện Thánh Giá. Có hàng lô sưu tập thập giá ở Giêrusalem, nhưng không có chỉ dẫn chúng ở đâu tới. Phụng vụ Hội Thánh đặt bài ca đầy ý nghĩa thiêng liêng cho thập giá Chúa Giêsu:

Ta tin thật muôn rừng cây chẳng thấy,

Một cây nào cành, hao, lá, như ngươi.

Mấy mũ đinh nhẹ quá thập tự ơi,

Sao mang nổi tấm hình hài vô giá.

Rủ cành xuống hỡi cây cao bóng cả.

Giãn thớ ra cho thân cứng hóa mềm.

Như chiếc giường vừa trải mệm ấm êm,

Cho vua cả đến đặt mình nằm xuống.

(Kinh sáng, thứ sáu tuần thánh).

Phía cao, trên tấm bảng viết mấy chữ nội dung bản án. Trường hợp Chúa Giêsu là: Giêsu người Nazareth, vua dân Do thái, bằng ba ngôn ngữ: Do thái, Latinh, Hy lạp. Ngày nay chúng ta thấy chữ Latinh viết tắt: INRI: Jesus Nazareth rex Judeorum. Trước khi đóng đinh, lý hình thường lột hết quần áo của phạm nhân, trói chặt vào khổ giá, rồi mới đóng đinh. Đầu Chúa Giêsu vẫn đội mão gai để thêm phần sỉ nhục. Nhưng sự thực, là biểu tượng được tôn vinh làm vua vũ trụ, vua yêu thương mọi linh hồn.

Đóng đinh Chúa Giêsu xong, quân lính kéo thập giá lên. Giá gỗ rớt xuống hố, đụng mạnh vào mặt đất làm rung chuyển thân xác đã bị nhừ đòn đêm qua không thương xót. Của lễ hiến tế đã được treo lên giá, đợi lửa toàn thiêu, tức cái chết. Vì cú sốc của giá gỗ, thân xác rung động chùng xuống, máu ở các vết thương xối ra, nhất là từ các lỗ đinh chân tay. Máu cũng xối trào từ chân các gai nhọn thấu vào da đầu. Các vết cắt trên thân thể lộ rõ vì dòng máu mới. Vầng trán và mặt mũi vấy đầy máu khô. Sách Isaia mô tả rất đúng: “Người chẳng còn hình dạng như trước nữa”. Tuy nhiên nạn nhân không thể cử động hay giẫy dụa vì chân tay đã bị ghim chặt vào giá gỗ. Thật quá đau đớn. Tại sao loài người lại có thể tàn nhẫn với nhau như vậy được? Sau cái lắc mạnh, thập giá lọt vào vị trí, thân thể nạn nhân quặn đau mà không thể cựa quậy, là giây phút hấp hối. Trời đất ảm đạm như sắp tới cơn mưa bão, nhưng nắng vẫn chói chang trên triền núi. Chẳng bao lâu nữa cái chết sẽ ập tới. Cuối cùng chúng tôi đi xuống tấm phiến đá màu huyết dụ là nơi đặt xác Chúa sau khi hạ xuống khỏi thập giá. Mọi người quỳ xuống hôn kính. Các bà hôn rất lâu, hôn nhiều lần, khóc nghẹn ngào, thương Chúa quá đỗi.

Mài vòm nhà thờ Mộ Thánh

Bên trong khu Mộ Thánh

Mồ Thánh lấy ánh sáng tự nhiên từ trên cao toả xuống.Từng người một đi vào mộ do một tu sĩ Chính thống giáo hướng dẫn. Mộ huyệt tối tăm, tôi chỉ được vào một phút, chỉ kịp sờ và hôn phiến đá của mộ huyệt, bên trái có một bức tranh bằng đồng diễn tả cảnh Chúa sống lại…Quá đông người chờ đợi đến lượt nên không thể cầu nguyện lâu hơn, thật đáng tiếc !

Ngôi mộ của Chúa Giêsu chỉ cách Thánh giá chừng vài chục mét. Đau khổ và sự chết là hai mặt của thực tại con người. Đau khổ hạ thấp con người. Sự chết tàn phá họ. Nhưng nơi Đức Kitô, hai mặt đó liên kết để nâng phẩm giá người ta lên. Để lên trời con người phải qua ba giai đoạn: Thập giá, nấm mồ và thiên đàng.

Huyệt mộ nơi an táng Chúa Giêsu

Trong chuyến hành hương Đất Thánh năm 2009, ĐGH Benedict XVI đã đến cầu nguyện tại mộ Thánh.

 So sánh các chi tiết trong Phúc âm với khảo cổ, họa đồ, người ta có khả năng hình thành ý niệm chính xác về ngôi mộ Chúa Giêsu mà Giuse Arimathia đã đào, và tình trạng nguyên thuỷ của nó ra sao.

Đường đi xuống mộ là một rãnh hào, khá dài vì thế đất thấp dần. Chiều dài dần dần ngắn hơn khi chiều sâu gia tăng. Từ ngưỡng cửa mộ cho tới tiền đường thế đất thấp hơn, người ta lập những bước bậc thang. Phía trước mặt là cánh cửa thấp dẫn đến phòng tẩm niệm. Nghi thức này gồm: tắm rửa xác, xức thuốc thơm và cầu nguyện. Lui xa hơn là một cánh cửa khác cũng thấp mở vào lỗ an táng. Lỗ là một cái hang vòm khung đục vào tường bên phải để đặt xác. Mọi chuẩn bị nói trong Phúc âm về việc chôn táng Đức Giêsu là được làm đồng thời chiều thứ sáu vì ngày mai là Sabbat, mọi việc phần xác đều bị cấm. Thánh Gioan cho biết là họ buộc phải mau chóng vì ngày thứ bảy cận kề và ngôi mộ lại gần (Ga 19,42). Như vậy ông Giuse Arimathia được diễm phúc biết bao! Ong hân hạnh giống như Simon người Cyrênê. Simon vác thập giá giúp Chúa còn Giuse mai táng. Mấy năm trước Nicôđêmô đã đến phỏng vấn Chúa vào ban đêm (Ga 3,11) nay mua 100 cân dầu thơm và hương liệu xức hang đá. Như thế ông lại được gặp Chúa nhưng là lần cuối cùng.

Tuy nhiên, việc xức xác chiều thứ sáu là vội vàng. Cần một cuộc xức trọng thể hơn theo tục lệ do những bàn tay đạo đức. Đến sáng sớm ngày thứ nhất trong tuần các phụ nữ ra mộ thì gặp thiên thần xuất hiện báo cho họ biết về phép lạ phục sinh.

Trong tâm trí Đức Giêsu trên thập hình những điều này rõ ràng và trái tim Ngài xúc động biết bao. Lúc này Ngài không thấy ngôi mộ. Nhưng cảm nhận nó rất gần và Ngài biết rõ điều đó. Ngài suy nghĩ về tầm quan trọng của nó đối với công trình cứu chuộc. Ngài cần nó để nghỉ ngơi như một công nhân mệt nhọc và dự kiến cho các biến cố vào sáng thứ nhất của tuần lễ mới. Ở ngôi mộ này Ngài ban tặng sự sống để rồi lấy lại. Ngài đặt gánh nặng tình yêu xuống đó trong giây lát.

Khi phán “mọi sự đã hoàn tất”, Đức Giêsu nghĩ ngay đến ngôi mộ. Lời ấy là bình luận về hiệu quả của thập giá, về chính thập giá và về con đường của nó trong tương lai. Con đường cho chúng ta hôm nay và mãi mãi về sau. Vì chiếc hang bằng đá này là chứng tá cho biến cố thuyết phục nhất, dấu chỉ rõ ràng nhất của biến cố phục sinh. Nó vừa là bằng cớ vừa là tặng phẩm cuối cùng của Ngài. Việc mai táng là kết thúc cuộc khổ nạn. Đối với kẻ thù, nó là việc săn đuổi cuối cùng. Đối với Đức Giêsu nó là hy sinh sau hết, là hoàn thành nhân đức hạ mình ra không. Khi chết chúng ta chẳng còn sự sống. Đó là cú ngã cuối cùng của một đời người. Nhưng nơi Đức Giêsu, Ngài vẫn giữ sự sống và quyền năng vì Ngài là Thiên Chúa.

Ngài niêm dấu ấn trên công nghiệp của mình bằng ngôi mộ. Và bất chấp thù ghét, hội đường Sanhedrin Do thái đã vô tình giúp đỡ Ngài làm điều ấy. Ngôi mộ này là biểu trưng cuối cùng của Phúc âm đầy màu sắc, là hình ảnh cuối cùng liên quan đến thực tế cao siêu của ơn cứu vớt. Với hình ảnh này lời rao giảng của Con Loài Người trở thành bất tử. Y nghĩa vĩnh hằng của sứ điệp Ngài không tranh cãi được nữa. Lúc này và mãi mãi về sau các môn đồ của Nước Trời chẳng thể ngủ yên, kể cả lịch sử loài người. Mầm sống phục sinh đã được cấy vào nhân loại. Cây sự sống lại trổ hoa lần nữa. Từ đó, chỉ còn một biến cố vĩ đại duy nhất trong dòng chảy của các thời đại, là biến cố khởi sự và kết thúc ở ngôi mộ đá thiêng liêng.

Biến cố này không chỉ liên quan đến loài người, tuy khổ nạn nhằm mục tiêu cứu rỗi, nhưng còn là một nền thờ phượng đúng nghĩa, Đức Giêsu đạt đến cực điểm của việc thờ phụng Thiên Chúa khi người ta tháo xác Ngài khỏi giá gỗ, đặt vào lòng Đức Maria và đem đi mai táng.

Ngài phải hạ mình xuống sâu đến mức độ ấy để tôn vinh Thiên Chúa Cha, nêu gương cho nhân loại. Ngài đi đến tận cùng của khiêm tốn để ban tặng vinh hiển cao siêu nhất mà tình yêu có khả năng thực hiện. Đây là chân lý không ai chối cãi được. Việc hạ mình xuống tận đáy của hư vô để ngợi khen Thiên Chúa Cha, Ngài hiến dâng lên Cha công việc cao quí nhất của tạo dựng là công trình cứu độ.

Ban sáng phục sinh giãi bày quyền năng của Đấng “làm mau lẹ kẻ chết và kêu gọi những chi chưa hiện hữu”. Sự khôn ngoan của kế hoạch Đức Kitô được tỏ rõ rực rỡ. Tình yêu thúc bách khôn ngoan sẽ được đáp trả bằng yêu mến tương xứng. Nó sẽ biểu lộ mình thực chất là chi? Là một tình yêu ở đỉnh cao nhất của thực tại: Tình yêu thần linh là mẫu mực cho mọi thứ tình yêu – tình yêu cứu vớt.

Ý niệm “lễ tế hy sinh” không được làm chúng ta bỏ qua mong đợi vinh quang. Trái lại, trong tâm khảm Đức Kitô chính niềm mong chờ này ban ý nghĩa đích thực cho ngôi mộ của Ngài và hết thảy ngôi mộ khác.

Vì Đức Kitô là Thiên Chúa của mọi thời đại, trên thập tự Ngài đã trông thấy từng diễn biến của thời gian. Ngài kinh nghiệm vui thích của tương lai, mà các tiên tri reo mừng, Ngài thấy rõ các việc xẩy ra trong “ngày mai”. Tất cả qua nội dung của cuốn “sách hằng sống”.

Ngài chết và được mai táng trong mồ, dầu thơm và hương liệu khuếch tán vị ngọt ngào ra khắp vũ trụ, các phụ nữ im lặng canh thức, các thiên thần đứng gác mộ. Cận vệ đền thờ nghĩ rằng dấu niêm phong của lãnh đạo Do Thái có khả năng thách thức được quyền phép Đức Giêsu. Nhưng sáng sớm ngày thứ nhất đầu tuần mới, tảng đá cửa mồ vỡ nát ra. Mặt trời công chính đã phục sinh. Những lời thì thầm kín đáo truyền đi từ cửa miệng này đến lỗ tai người khác, trước hết từ thiên thần nhanh băng qua con đường còn hoang vắng buổi sáng sớm, vừa sợ vừa run. Tin vui làm ấm áp cõi lòng đang buồn phiền vì mất mát quá to lớn, đã lau khô đôi mắt họ. Mầu nhiệm sự sống qua cái chết mà Thầy từng rao giảng thực sự được khai trương. Hai môn đồ đi làng Emmaus vào lúc chiều tà hôm ấy, chiếc thuyền câu sau cùng còn chòng chành ở bến cảng. Các thiên thần cúi xuống nhìn lỗ huyệt trống, dây các phép thắt chéo ngang trứơc ngực, buồn thảm đang cuốn gói nhường chỗ cho niềm vui đến. Bảy lời trăn trối không thể dập tắt hoan hỷ, Giáo Hội được hình thành. Chẳng bao lâu nữa tin mừng được công bố long trọng trong Giáo Hội ấy. Hai cánh tay giang rộng trên đà ngang giá gỗ sẽ biểu trưng cho cử chỉ Ngài sai các môn đệ đi rao giảng khắp tứ phương thiên hạ. Còn niềm vui nào bằng? Còn an ủi nào lớn hơn?

Surrexit Christus, Spes mea: niềm hy vọng của tôi là Đức Kitô phục sinh. Nấm mồ là hy vọng của thế giới và đặc biệt của Đức Giêsu trên ngọn đồi Calvario. Vậy thì hãy suy tưởng đến Ngài, Đấng chẳng hề quên nhân tính nơi mình, mặc dầu loài người có lẽ quên. Ngài bằng lòng chịu đựng đau khổ và chẳng bao giờ không ước ao khổ đau. Ngài tình nguyện ẵm lấy cái chết, nhưng không xao lãng tương lai. Khi khổ đau chấm dứt là lúc kết thúc công trình cứu độ. Thánh vịnh 29 ca hát: “Lệ có rơi khi màn đêm buông xuống, hừng đông về đã vang tiếng hò reo” (29,6). Chiều tà băng qua màn đêm để gặp gỡ ngày mới.

Đối với nhân loại, mộ chí là ngục tù tăm tối, ở đó con người bị bỏ quên cho đến thiên thu. Tuy linh hồn bay đi chốn khác, nhưng thân xác thối rữa tại chỗ, và chẳng ai nhớ đến chúng ta nữa, coi như chưa hề tồn tại trên trái đất. Về phần Đức Kitô thì không phải vậy. Ngôi mộ chỉ là giai đoạn chuyển tiếp. Nó giống như lối đi ngầm dưới mặt đất, sẽ mở lên một vòm trời vinh quang. Ngài dùng nó như cánh cửa mở vào miền đất tử thần và từ đó biến nó thành ngõ mở vào cõi thiên thu, nhờ Đức Giêsu từ đây về sau nấm mồ giam giữ chúng ta một thời gian và Ngài sẽ thỏa mãn khát vọng sống muôn đời của mỗi người vì Ngài đã an nghỉ trong mồ chỉ là khoảng khắc.

Hai ngày nữa nấm mồ bằng đá nặng nề của Ngài sẽ vỡ tan như vỏ trứng. Hai ngày nữa chiếc hang lạnh lẽo, chật hẹp, tối tăm sẽ mở tung ra như cánh hoa hồng hay đôi môi thắm tươi của nụ cười thiếu nữ, đầy sức sống và bình an: Sự sống thần linh xuất hiện.

Pascal nhận xét rằng: “Đức Giêsu không thực hiện phép lạ nào trong mồ”. Điều đó đúng, nhưng phép lạ xẩy ra ngay sau mồ. Nó là phục sinh và đời sống diệu kỳ sau cái chết. Thần khí Ngài trối lại cho nhân loại là căn nguyên của phép lạ ấy. Nó sẽ hoạt động khắp vũ trụ:

Cờ vua cả tung bay phất phới.

Thánh giá Ngài chói lọi oai phong.

Phải chăng đây là sự kiện:”Người gánh vác quyền bính trên vai?” (Is 9,5). Phải chăng: “Vương quyền” trên đôi vai nặng trĩu thánh giá? Thập tự đã cất cánh bay cao như chim phượng hoàng tung hoành từ đông sang tây, từ nam chí bắc? Nơi đâu nó chiếu sáng, nơi ấy linh hồn được nghỉ ngơi và Đức Kitô nhận lấy vương quốc của mình.

Nếu lịch sử là khoa học các biến cố có tương lai, thì Đức Kitô phải được quyền thống trị toàn bộ lịch sử. Ngay khi Ngài trỗi dậy từ cõi chết thì các điều kỳ diệu nối tiếp nhau xuất hiện trong lịch sử. Sau trình thuật thương khó thì đến Công vụ các tông đồ. Sau phục sinh thì đến nhiệt tâm rao giảng Tin Mừng của các phụ nữ nhân chứng và các tông đồ, cùng với đức tin của những kẻ làm được điềm thiêng dấu lạ và của những kẻ thụ ơn. Bóng của Phêrô trải trên các bệnh nhân có năng lực chữa lành. Các tầng trời mở ra trên đầu Stephanô khi ông chịu ném đá. Tiếng sét kinh hồn khiến Saolô trở lại trên đường đi Đamát. Cuộc chinh phục tín hữu khởi sự chậm chạp nhưng vĩ đại, dần dần lan rộng ra và được Thần Khí củng cố. Các cộng đồng tôn thờ Đức Kitô được thiết lập và hiệp thông khăng khít với nhau. Sự hiệp nhất lòng tin được làm giầu có bởi giáo lý tông truyền và củng cố nhờ ơn thánh. Quyền bính dân sự nổi giận phản ứng lại, bách hại và nhường bước. Thế giới qui phục đức tin Kitô giáo cho đến thế kỷ thứ tư thì chậm lại. Nhưng các nền văn minh đã được gọi là Kitô giáo.

Theo sau là nhiều cuộc thăng trầm do chia rẽ nội bộ. Bởi tự do của con người là bất khả kiềm chế. Ngươì ta từng chứng kiến tự do ấy có thể đảo ngược hiệu quả của công trình cứu độ, bất chấp ước nguyện hiệp nhất của Đức Kitô. Tuy nhiên nếu xét về mặt tích cực thì phải nói sự phát triển bao giờ cũng mạnh mẽ hơn thay vì than van về khía cạnh tiêu cực, điều do tội lỗi gây ra.

Và cũng không nên quên rằng dưới con mắt quan sát không thành kiến thì Kitô giáo và văn minh nhân loại là đồng nghĩa. Ở đâu có ánh sáng Đức Kitô soi rọi ở đấy man rợ đẩy lùi. Ở đâu Đức Kitô bị khinh chê ở đấy văn minh tàn lụi đi. Văn minh và ánh sáng tiến bước cùng với Đức Giêsu. Lịch sử chứng minh rõ ràng như thế. Nhưng lịch sử vẫn có hai mặt: Ân sủng và tội lỗi. Trong vườn cây Dầu, Đức Giêsu đã trông thấy hai mặt đó. Lúc ấy Ngài chỉ kinh nghiệm mặt đen tối, còn trên thập tự, nhìn qua nắm mồ, Ngài thấy bộ mặt vui tươi của ân sủng.

Lòng độc ác dai dẳng của những kẻ bách hại Ngài, việc can thiệp bỉ ổi với Philatô để cắt đặt vệ binh canh gác nghiêm ngặt nấm mồ Ngài, sự hối lộ trắng trợn khi vệ binh báo tin biến cố sống lại và lừa đảo khôn khéo nhà cầm quyền cùng quần chúng là những điều sau cùng Đức Giêsu xem thấy trên thập tự. Chúng là những hình dạng khác của nấm mồ. Đức Giêsu trông thấy trước tất cả. Tuy chúng đều qua đi sau ngày Sabbat. Nhưng chúng ta ưa thích giới hạn ý nghĩ của Ngài vào những kẻ Ngài mến yêu. Ngài chẳng hề quên những khốn cùng, đau buồn, thất vọng, nghi nan, lưỡng lự của họ. Đặc biệt Ngài nhìn thấy trước niềm vui mừng lớn lao mà họ sắp được hưởng.

Các người thân yêu của Đức Giêsu nghĩ rằng họ mất Ngài mãi mãi, như Đức Maria và thánh Giuse mất trong đền thờ, rồi lại tìm thấy ngồi giữa các tiến sĩ luật trò chuyện. Ngài cũng đặt ra một kết thúc cho cuộc chuyện trò với tử thần. Và Ngài sẽ hội ngộ mầu nhiệm với các người thân yêu.

Trên đồi Golgotha Ngài có rất ít bạn hữu và đa số là phụ nữ. Nơi ngôi mộ cũng chẳng được bao nhiêu nhân chứng và cũng lại là đàn bà. Trước khi rời nghĩa trang các phụ nữ đã có ý nhìn xem nơi người ta đặt xác Đức Kitô, Thầy dấu yêu của họ, hầu hết ngày hưu lễ trở lại xức dầu thơm theo đúng nghi lễ. Họ im lặng canh thức và mua hương liệu chuẩn bị. Khi ngày Sabbat chấm dứt vào rạng sáng đầu tuần họ vội vã chạy ra mộ để thi hành cử chỉ thương yêu cuối cùng đối với Thầy, thay cho loài người.

Sau 3 ngày an táng trong huyệt mộ, đến ngày thứ 3 Chúa Giêsu Phục Sinh

Họ hết sức sững sờ khi thấy cửa mộ mở toang, hai thiên sứ mặc áo trắng canh gác mồ, một phía đầu, một phía chân, nhưng không thấy xác Thầy nằm đấy. Họ nghĩ lại mất Thầy lần nữa. Họ hối hả chạy về báo tin cho nhóm Mười hai. Tuy tư tưởng phép lạ không mới mẻ gì đối với họ, nó luôn phảng phất trong tâm trí và hy vọng của nhóm Mười hai, nhưng lúc này vì bối rối nên không nhớ đến nữa. Mãi đến lúc Thầy hiện ra nhiều lần họ mới dám tin là thật. Anh sáng huy hoàng của sự phục sinh chiếu rãi rực rỡ trong tâm trí mỗi người. Đến đây ta phải nghĩ đến Maria Magđala nhiều nhất. Vì câu truyện này liên quan đến người em của cô: Ong Lazarô và bữa tiệc ở nhà ông biệt phái Simon. Mới đây là trên ngọn đồi Calvario.

Cùng với các phụ nữ khác, Maria Magđala hiện diện ở đó. Những Maria khác trùng tên với cô đều được dấu kín trong trái tim cực thánh của Thầy. Mặc dù ánh sáng thiên sứ, mặc dù lời loan báo của họ, thì sự việc khá rõ ràng đôí với trái tim đang lo âu. Nếu như sự việc xẩy ra với những người khác thì họ ít bồn chồn hơn, nhưng đối với cô thiếu nữ thôn dã đa cảm này thì chỉ rõ có một điều: “Người ta đã lấy mất xác của Đức Chúa tôi rồi, và tôi không biết họ để Thày ở đâu?” (Ga 20,13).

Các nhà phân tâm giải thích như sau: hiện thời cô ta như một cái xác vô hồn, đang phải đối mặt với một tội ác thứ hai. Tội ác thứ nhất là giết Thầy. Tội ác thứ hai là tước đoạt thân xác Thầy mà cô coi như kho tàng tình yêu, trái tim cô hằng ấp ủ. Cô nhìn sự cố nhưng không thấy chi cả, có nghe nhưng không hiểu, hiện diện nhưng lòng trí không ở đấy. Trái tim cô đang bám sát vào Thầy Chí Thánh, Thiên Chúa của cô. Đó là tâm trạng khi cất tiếng hỏi người làm vườn: “Xin ông cho biết ông đã để Người ở đâu?”

Giọng cô xem ra có chút bẳn gắt pha chua xót. Cô bật lên những lời nóng nẩy lòng không chút sợ hãi. Người ta chỉ sợ sệt khi yêu mến. Nhưng lúc này tình yêu của cô bị thu hút vào đối tượng mà người ta mang đi rồi, nên cô không cần chi nữa. Đối với Magđala trên mặt đất này chẳng còn chi ngoài người yêu mến mà cô đã mất.

Vì thế Đức Giêsu mạc khải sự hiện diện của mình bằng cách gọi tên cô: Maria. Giọng nói quen thuộc làm cô nhận ra liền. Cô đã từng nghe giọng nói ấy nhiều lần. Nó ngọt ngào và êm dịu như bạn hữu thường gọi tên nhau. Cô không thể nhầm lẫn với ai được nữa. Đây là tâm lý thông thường, giữa đám đông người, chúng ta vẫn không thể nhầm giọng nói của bạn bè với giọng nói người lạ. Vậy khi nghe người làm vườn cất tiếng gọi tên Maria cô nhận ra đích thị là Thầy dù hình dạng có khác. Nhiều lần Thầy gọi cô bằng giọng ấy làm sao cô có thể nhầm lẫn. Ngài gọi không những bằng môi miệng, nhưng cả bằng trái tim. Đức Giêsu mạc khải chính mình theo cách ấy, trường hợp của Gioan bên bờ hồ Tiberia cũng vậy. Cho nên, Magđala chẳng thể làm gì khác ngoài tiếng đáp lại: Rabboni – Lạy Thầy.

Lòng đầy háo hức và mừng rỡ cô muốn chạy ngay lại ôm chân người làm vườn. Nhưng Ngài giơ tay ngăn cản. Ngài dè dặt trong giây phút linh thiêng, bởi vì nó ở giữa sự sống và sự chết, trái đất và thiên đàng. Tình yêu đã hiện hình nguyên dạng, lời vĩnh hằng đã được trao đổi, nhưng thực tại còn vướng mắc. Đấng kêu gọi mọi sinh linh vào cõi đời đời, đã gọi tên cô là kẻ Ngài yêu thương. Nhưng cô chỉ dám đáp lại: Rabboni. Tại sao?

Maria Magđala dạy chúng ta rằng: Nước mắt và tình yêu có sức mạnh vô song. Nước mắt của cô mang lại ơn tha thứ. Tình yêu lòng khiêm tốn. Nước mắt đem lại sự sống cho người em, tham dự thẳm sâu vào cuộc khổ nạn của Chúa, niềm vui khôn tả của vinh hiển nấm mồ. Tình yêu khiến cô thấu triệt ý nghĩa công việc của Thầy. Cô trở nên người đầu tiên đón nhận sứ vụ loan báo tin vui, là tông đồ của các tông đồ. Đặc ân của tình yêu là như vậy. Chân lý này sẽ mãi mãi trong dòng chảy của lịch sử giáo hội. Tình yêu giữ vai trò độc tôn trong sứ vụ rao giảng Tin Mừng, quan trọng hơn quyền bính, năng lực và học vấn.

Tuỳ theo mức độ, những chi Maria Magđala kinh nghiệm, thì tất cả những ai đồng chí hướng với cô đều được chia sẻ, kể cả sứ vụ của cô. Như vậy, các phụ nữ trong nhóm cũng mật thiết liên hệ với vô. Nhưng qua các Tin Mừng người ta khó mà xác định những nội dung nào riêng cho Magđala, những điều chi chung cho cả nhóm đạo đức. Dĩ nhiên, các tông đồ có vai trò đặc biệt: “Phêrô con có yêu mến Thầy không?” Như người ta dự đoán, các ông nổi bật trong các biến cố quyết định và quan trọng. Tuy nhiên tất cả đều có phần nhiệm vụ phải chu toàn. Bởi lẽ, các con tim đều trỗi dậy cùng với Thầy. Tuy nhiên chúng ta vẫn chứng kiến các môn đệ đều cảm thâý ngỡ ngàng, là lạ, do dự vì sự bất toàn của đức tin còn dao động.

Liệu trong nhóm có ai hoàn thiện tuyệt đối? Có đấy và chỉ một. Đó là trinh nữ Maria, mẹ Đức Giêsu. Mẹ đã nếm trải niềm vui được lại người con yêu dấu, đến mức độ tràn đầy màu nhiệm, sau khi đã can đảm nêu gương nhẫn nhục vâng theo thánh ý Thiên Chúa Cha suốt thời kỳ thử thách. Mẹ đã trỗi dậy trong sự nghiệp đồng công, như Con Mẹ trong khổ nạn, như Maria Magđala trong đau buồn, như các tông đồ trong sợ hãi và hy vọng.

Nếu Tin Mừng im lặng về Đức Maria, thì không phải là lãng quên Mẹ nhưng là chẳng biết nói làm sao cho cân xứng. Một cảm xúc tinh tế sẽ khiến chúng ta choáng váng trước mầu nhiệm qúa dịu dàng. Lời nói chẳng thể mô tả hết vẻ diệu kỳ của nó. Sự im lặng của các sách Tin Mừng về Đức Maria không có nghĩa lãng quên Mẹ Chúa Giêsu, nhưng chỉ có dụng ý nhấn mạnh về sự vĩ đại của Ngài.

Từ ngôi mộ trống, ánh sáng Phục sinh bừng toả. Từ đây các môn đệ bắt đầu một hành trình mới, loan báo Tin mừng Phục sinh. Chính nơi đây, sáng tinh sương hôm Chúa nhật, những người nữ đạo đức trong số đó có Maria Mađalêna đã đem thuốc thơm tới viếng mộ. Khi tới nơi, các bà thấy tảng đá to đóng cửa mồ đã được lăn ra một bên. Những quân canh của Hội đồng Tối cao không còn ở đó nữa. Trong khi Maria Mađalêna chạy về báo tin cho Tông đồ Phêrô và Gioan, các bà khác vào trong mộ đã được thiên thần báo tin cho biết Chúa Giêsu đã sống lại. Các bà đã trở về Giêrusalem trong khâm phục và sợ hãi (Mc 16,8).

Đến lượt Phêrô và Gioan chạy tới mộ và thấy mộ trống; những băng vải ở trên đất, khăn phủ mặt để riêng một nơi (Ga 20,7). Maria Mađalêna còn nấn ná ở lại. Bà cúi xuống nhìn vào nơi để xác Chúa, thấy hai thiên thần ở hai đầu tấm đá trên đó đã để xác Chúa. Rồi quay lại đằng sau, bà thấy một người mà bà tưởng là người coi vườn. Khi người đó gọi: “Mariam !”, Maria nhận ra Chúa Giêsu và sấp mình dưới chân Ngài (Ga 20,16).

Bà Maria Mađalêna kể lại việc Chúa hiện ra cho các môn đệ, nhưng các ông không tin. Sau lần hiện ra đó, Chúa còn hiện ra nhiều lần ở Giuđêa và Galilêa. Chính ngày sống lại, Chúa đã hiện ra với Phêrô (Lc 24,34 ; I Cor 15,5), với hai môn đệ trên đường đi Emmaus (Lc 24,13-35), với các Tông đồ và các môn đệ hợp nhau ban chiều trong một ngôi nhà ở Giêrusalem (Lc 24,36-39 ; Ga 20,19-23).

Tám ngày sau Chúa lại hiện ra với các môn đệ ở Giêrusalem để thuyết phục Tôma vắng mặt trong khi Chúa hiện ra lần trước (Ga 20,24-29). Sau tuần lễ Vượt qua, các Tông đồ trở (Ga 20,24-29).

Sau tuần lễ Vượt qua, các Tông đồ trở về xứ Galilêa, Chúa Giêsu lại hiện ra với 7 môn đệ, trong đó có Simon, Phêrô và Gioan trên bờ hồ Tibêriađê. Chúa xác nhận quyền chủ chăn tối cao của Phêrô (Ga 21,15-18). Trong lần hiện ra trên một ngọn núi xứ Galilêa, Chúa Giêsu trao cho các Tông đồ sứ mệnh giảng dạy các dân tộc và hứa sẽ ở với các Tông đồ cho đến ngày tận thế (Mt 28,18-20).

Bốn mươi ngày sau khi sống lại, lần sau hết Chúa Giêsu hiện ra với các Tông đồ đang họp nhau ở Giêrusalem để đợi Chúa Thánh Thần hiện xuống. Chúa dẫn các môn đệ lên núi Cây dầu, về hướng Bêthania. Ở đó Chúa đã lên trời, ngự bên hữu Chúa Cha (Mc 16,19).

(Còn tiếp....)

Jos Nguyen

Bài Viết ý nghĩa khác: